یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که در کودکان باعث مرگ و میر تعداد زیادی از آن‌ها می‌شود، سرطان است. متاسفانه کودکان زیادی در سراسر دنیا با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می‌کنند. سرطان کودکان امروزه به یکی از مهمترین مسائلی تبدیل شده است که دانشمندان را وا داشته تا هر چه در توان دارند برای یافتن داروی این بیماری، رو کنند. ما در این مطلب قصد داریم تا شما را با شایع‌ترین سرطان‌های کودکان آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.
سرطان در کودکان تا چه اندازه شیوع دارد؟
هر چند که سرطان در کودکان نادر است، اما یکی از دلایل اصلی مرگ و میر کودکان در جهان، سرطان است. تخمین زده می‌شود که در سال ۲۰۲۱ در حدود ۱۵۵۹۰ کودک و نوجوان بین سن ۰ تا ۱۹ سالگی بر اثر ابتلا به سرطان از دنیا بروند. این درصد در حالی است که سرطان کودکان بین ۰ تا ۱۴ سال در سال ۲۰۲۱ در حدود ۱۰۵۰۰ نفر مبتلا خواهد داشت. این آمار در میان نوجوانان بین ۱۵ تا ۱۹ سال در حدود ۵۰۹۰ نفر خواهد بود که حدس زده می‌شود بیش از ۵۹۰ نفر آن‌ها جان سالم به در نخواهند برد.
احتمال زنده ماندن کودکان به هنگام تشخیص سرطان در کودکی بستگی دارد. این در حالی است که کشوری که کودک در آن زندگی می‌کند، می‌تواند تاثیر زیادی بر روی زنده ماندن وی بگذارد. برای مثال باید بدانید که در کشورهای پیشرفته بیش از ۸۰ درصد از کودکان سرطانی درمان می‌شوند. این در حالی است که در کشورهای کمتر توسعه یافته تنها بین ۱۵ تا ۴۵ درصد کودکان از سرطان نجات پیدا می‌کنند.
از مهمترین دلایلی که کودکان در کشورهای کمتر توسعه یافته به علت سرطان جان خودشان را از دست می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تاخیر در تشخیص سرطان
- ناتوانی در به دست آوردن یک تشخیص دقیق
- درمان‌های غیرقابل دسترس
- به دلیل هزینه‌های بالا، بسیاری از افراد روند درمان را ادامه نمی‌دهند.
اما در کشورهای پیشرفته به دلیل وجود انواع داروها و فناوری‌های ضروری در دسترس و مقرون به صرفه، می‌توان تا حد بسیار زیادی از مرگ و میر کودکان سرطانی جلوگیری کرد.
علت ایجاد سرطان در کودکان چیست؟
می توان عنوان کرد که سرطان در همه افراد و در هر سنی رخ خواهد داد و می‌تواند هر قسمتی از بدن را درگیر کند. این بیماری به صورت معمول با تغییر ژنتیکی در سلول‌های منفرد شروع می‌شود. بعد از آن به یک توده یا تومور تبدیل می‌شود و به سایر قسمت‌های بدن حمله خواهد کرد. در صورتی که سرطان به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند منجر به مرگ شخص شود. برعکس سرطان در بزرگسالی، اکثر قریب به اتفاق سرطان‌های دوران کودکی علت مشخصی ندارند.
بسیاری از مطالعات به دنبال پیدا کردن منشا بیماری کودکان به خصوص سرطان بوده‌اند و مشخص شد که تعداد کمی از سرطان‌های کودکان ناشی از محیط و سبک زندگی بوده است. تلاش‌های پیشگیرانه از سرطان در کودکان باید بر رفتارهایی متمرکز شود که از ابتلا کودک به سرطان در بزرگسالی پیشگیری کند. برای مثال از شایع‌ترین دلایل سرطان در کودکان می‌توان به عفونت‌های مزمن مانند HIV و مالاریا اشاره کرد. سایر عفونت‌ها نیز می‌توانند خطر ابتلا به سرطان در بزرگسالی را در کودکان افزایش دهند.
تشخیص زودرس سرطان
یکی از راه‌های درمان بیماری کودکان این است که به موقع بیماری و نوع آن تشخیص داده شود. زمانی که بتوانید سرطان را به موقع تشخیص بدهید، می‌توان این توقع را داشت که بدن به درمان، جواب مثبت بدهد. همین امر موجب می‌شود که احتمال زنده ماندن افزایش پیدا کند، فرد رنج کمتری از طول درمان ببرد و هزینه‌های درمانی را نیز کاهش دهد. با تشخیص به موقع سرطان می‌توان پیشرفت‌های بسیار زیادی در زندگی کودکان مبتلا به سرطان ایجاد کرد.
باید بدانید که تشخیص صحیح برای درمان کودکان سرطانی بسیار ضروری است، زیرا هر سرطان به یک رژیم درمانی خاص نیاز دارد که ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی باشد. تشخیص زود هنگام سرطان کودکان سه جزء دارد:
- آگاهی از علائم توسط خانواده‌ها و پزشکان
- ارزیابی، تشخیص و مرحله‌بندی بالینی دقیق و به موقع
- دسترسی به درمان فوری
درمان سرطان کودکان
همانطور که پیش از این گفتیم، تشخیص صحیح یکی از ضروری‌ترین مراحل درمان سرطان کودکان است. یک تشخیص صحیح می‌تواند به راحتی منجر به تجویز درمان مناسب برای جلوگیری از پیشرفت سرطان شود. درمان‌های سرطان کودکان شامل روش‌های درمانی مانند شیمی درمانی، جراحی یا پرتودرمانی می‌شود. کودکان همچنین با توجه به رشد جسمی و وضعیت تغذیه‌ای خود نیاز دارند که یک تیم اختصاصی و چند رشته ای، روند درمان آن‌ها را زیر نظر داشته باشد.
اما همانطور که اشاره کردیم امکان دسترسی به تشخیص به موقع، داروهای ضروری، پرتو درمانی، مراقبت‌های ویژه برای همه کودکان مبتلا به سرطان در جهان وجود ندارد. با این حال می‌توان گفت خوشبختانه در دنیا چیزی در حدود ۸۰ درصد از کودکان سرطانی را می‌توان به راحتی درمان کرد. به عنوان مثال، روند درمان این کودکان به کمک داروهای ارزان قیمتی که در فهرست داروهای ضروری کودکان who قرار داده شده است، تسریع یافته است.
مراقبت‌های تسکینی از کودکان سرطانی
باید بدانید که در کنار مراقبت‌های پزشکی، کودکان سرطانی به مراقبت‌های تسکینی نیز نیاز زیادی دارند. متاسفانه همه کودکان سرطانی امکان بهبودی ندارند، اما به کمک مراقبت‌های تسکینی می‌توان از رنج این کودکان کاست و کیفیت زندگی آن‌ها را تا حدودی بالا برد. امروزه مراقبت‌های تسکینی از کودکان و اطفال به عنوان یکی از اجزای مهم مراقبت به حساب می‌آید که از زمان تشخیص بیماری شروع شده و تا زمان مراقبت ادامه پیدا می‌کند.
شایع‌ترین سرطان‌های کودکان کدام‌ها هستند؟
به صورت کلی می‌توان گفت که شایع‌ترین سرطان‌های کودکان سرطان‌های خون، تومورهای مغزی و سیستم‌های عصبی و همچنین لنفوم‌ها هستند. طبق آمار جهانی می‌توان گفت که شایع‌ترین سرطان در بین کودکان سنین ۰ تا ۱۴ سال، سرطان خون بوده و بعد از تومورهای مغزی و دیگر سیستم‌های عصبی، لنفوم ها، نوروبلاستئما، تومورهای کلیوی و تومورهای بدخیم استخوانی قرار دارند.
در بین نوجوانان بین ۱۵ تا ۱۹ سال نیز شایع‌ترین سرطان‌ها را می‌توان تومورهای مغزی و سیستم‌های عصبی و بعد از آن لوسمی ها، سرطان‌های تیروئید، تومورهای سلول‌های بیضه و تخمدان و تومورهای بدخیم استخوانی دانست. با اینکه ابتلا به سرطان در کودکان در چند سال اخیر با رشد کمی مواجه شده است، اما به کمک پیشرفت علم پزشکی، میزان بهبود نیز بالا رفته است و تعداد زیادی از سرطان‌های کودکان درمان شده است.
چشم‌انداز سرطان کودکان و نوجوانان چگونه است؟
چشم‌انداز کلی سرطان کودکان و نوجوانان در نیم قرن گذشته بسیار امیدبخش بوده است. برای اینکه به این نکته بهتر پی ببرید باید بدانید که قبل از ۵۰ سال گذشته ۵۸ درصد از کودکان سرطانی بین ۰ تا ۱۴ سال و ۶۸ درصد از نوجوانان سرطانی بین ۱۵ تا ۱۹ سال، تنها ۵ سال زنده می‌مانند. این در حالی است که این آمار در سال‌های اخیر به گونه‌ای پیشرفته است که حداقل ۸۵ درصد از کودکان و نوجوانان سرطانی، ۵ سال به زندگی ادامه داده اند.
با اینکه میزان زنده ماندن برای بیشتر سرطان‌های دوران کودکی در دهه‌های اخیر بهبود یافته است، اما این بهبودی در چند سرطان از جمله سرطان حاد خون که شایع‌ترین سرطان کودکان است، بسیار چشمگیرتر بوده است. درمان این بیماری از سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی آغاز شد و امید به زندگی را در بین کودکان و نوجوانان تا حداقل ۵ سال به میزان ۹۲ درصد افزایش داد.
با توجه به پیشرفت‌های مثال زدنی در بهبود سرطان خون کودکان، در سال‌های اخیر، سرطان مغز به عنوان یکی دیگر از شایع‌ترین سرطان‌های کودکان به عنوان عامل اصلی مرگ و میر بر اثر سرطان در کودکان شده است.
۵ مورد از شایع‌ترین سرطان‌های کودکان
همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، سرطان‌های خون، مغز و لنفوم به عنوان شایع‌ترین سرطان‌های کودکان و اطفال شناخته شده اند. ما در ادامه به صورت کامل در خصوص ۵ مورد از شایع‌ترین سرطان‌های کودکان و نوجوانان صحبت خواهیم کرد:
-
سرطان خون کودکان
سرطان خون به عنوان یکی از شایع‌ترین سرطان‌های کودکان متاسفانه در هر سال به صورت میانگین ۴ هزار کودک را اسیر خودش می‌کند. در این سرطان، گلبول‌های سفید موجود در خون به طرز چشمگیری در مغز استخوان کودک تکثیر خواهند شد. این گلبول‌ها علاوه بر اینکه تعداد زیادی را در یک محل تشکیل می‌دهند، دارای اشکال ناموزونی نیز هستند.
با توجه به تکثیر شدن گلبول‌های سفید در یک منطقه، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها دیگر فضای کافی را در خون نخواهند داشت و در نتیجه کودک به سرعت دچار کمبود گلبول قرمز و پلاکت خواهد شد. همین امر موجب بروز سرطان در کودکان شده و کودک دچار کم خونی و بعد از آن خستگی، حالت ضعف، بی‌حالی، سرگیجه رنگ پریدگی، سردی بدن و… خواهد شد.
-
سرطان مغز در کودکان
یکی دیگر از شایع‌ترین سرطان‌های کودکان، سرطان مغز است که جدیدا نیز بسیار شیوع پیدا کرده است. در سرطان مغز سلول‌های مغزی به صورت غیر طبیعی شروع به تکثیر شدن خواهند کرد و همین تکثیر شدن بی‌رویه باعث آسیب رساندن به بافت و ایجاد تومور خواهد شد. البته باید بدانید که بسته به نوع تومور، درمان این سرطان نیز می‌تواند متفاوت باشد. به خصوص که درمان سرطان در کودکان متفاوت از بزرگسالان است.
تشخیص سرطان مغز در کودکان با توجه به علائم آن ممکن است سخت باشد، زیرا علائم و نشانه‌های سرطان مغز بسیار عمومی هستند و ممکن است مانند سایر بیماری‌ها باشد. از جمله علائم سرطان مغز می‌توان به سردرد، حالت تهوع و استفراغ بدون هیچ دلیل و مشکل، دو بینی‌ها و اختلالات موجود در بینایی و فشار در سر اشاره کرد.
-
سرطان لنفوم در کودکان
رتبه سوم در بین شایع‌ترین سرطان‌های کودکان را می‌توان به سرطان لنفوم داد. این سرطان درواقع همان سرطان سیستم لنفاوی است. سیستم لنفاوی که جزئی از سیستم دفاعی و ایمنی بدن است، دارای غدد و عروقی بوده که مایعی به نام لنف در آن وجود دارد. زمانی که لنفوسیت‌های موجود در سیستم لنفاوی به صورت غیر طبیعی شروع به رشد و تکثیر کنند، می‌توانند باعث بروز سرطان لنفوم در کودک شوند.
بهترین راه تشخیص این بیماری کودکان گرفتن خون، سی تی اسکن، نمونه برداری از مغز استخوان، بیوپسی و آزمایش مایه پلور است.
-
سرطان کلیه در کودکان
این نوع از سرطان بیشتر در کودکان ۳ تا ۴ سال شایع شده است و بسیار کم در کودکان شش سال به بالا مشاهده می‌شود. زمانی که سلول‌های بدخیم در قسمت‌هایی از کلیه بدن کودک رشد نمایند، می‌توان انتظار بروز سرطان کلیه را در کودکان داشت. از مهمترین نشانه‌های این سرطان می‌توان به کم اشتهایی، مشاهده خون در ادرار، بروز رگ‌های خونی بزرگ و پراکنده در قسمت شکم، یبوست و تهوع اشاره کرد.
-
سرطان کبد در کودکان
سرطان بعدی شایع در کودکان و نوجوانان سرطان کبد است. این تومور در انواع بسیار زیادی وجود دارد و نوع هپاتوسلور آن در بین کودکان رواج زیادی دارد. هپاتوسلار می‌تواند در اثر بیماری‌های مختلفی مانند هپاتیت B، هپاتیت C و یا آسیب دیدگی‌هایی در کبد، رخ دهد. از مهمترین علائم این سرطان نیز می‌توان به بروز توده‌های مختلفی در شکم، وجود غده‌های بدون درد در شکم، تورم شکم، و همچنین بی‌اشتهایی اشاره کرد.
نتیجه گیری
سرطان در کودکان را می‌توان به عنوان یکی از مهمترین عوامل مرگ و میر آن‌ها دانست. با اینکه علم پزشکی پیشرفت‌های بسیار چشمگیری داشته است و توانسته آمار مرگ و میر سرطان‌های کودکان را بسیار کاهش دهد، اما هنوز هم سالیانه تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان به علت ابتلا به سرطان جان خودشان را از دست می‌دهند. از شایع‌ترین سرطان‌های کودکان می‌توان به سرطان‌های خون، سرطان‌های مغز، سرطان‌های لنفاوی و… اشاره کرد.