همگی ما در طول زندگی خود بارها از انواع مختلف چسب‌های پزشکی در محیط‌های خانگی یا بیمارستانی بهره جسته‌ایم. امروزه کمتر خانه‌ای را می‌توان یافت که در قفسه‌های آن چسب پزشکی موجود نباشد. در ادامه مطالبی مختصر و مفید درباره چسب‌های پزشکی را با یکدیگر مرور خواهیم کرد.

چسب پزشکی چیست؟

زمینه اختراع چسب پزشکی (Surgical tape) به نوعی در سال 1921 توسط اقدام ارل دیکسون برای بهبود زخم‌های کوچک همسرش صورت پذیرفت.

چسب‌های پزشکی عموماً ملزوماتی هستند که از آن‌ها جهت پانسمان بر روی ضخم‌ها، ثابت نگه‌ داشتن کاتترها و همچنین لوله‌های زهکشی استفاده می‌شوند و عموماً از فرمولاسیون‌های بیولوژیکی یا مصنوعی ساخته می‌شوند. البته به دلیل استفاده در جراحی‌ها و اتصال لوازم پزشکی به چسب‌های جراحی هم معروف هستند و به صورت چسب‌های یکبار مصرف (چسب‌های حرارتی و چسب‌های فشار) یا چند بار مصرف مورد استفاده قرار می‌گیرند. چسب‌های پزشکی در عین قدرت چسبندگی بالای خود بسیار نرم و راحت نیز هستند. همچنین چسب‌های حرارتی سازگاری مناسبی با دستگاه‌های الکترونیکی دارند و قادر به مقاومت قابل توجهی نسبت به گرما هستند. امروزه در کشورهای توسعه یافته شاهد تولید انواع مختلفی از چسب‌های پزشکی هستیم.

به طور مثال برای اولین بار چسب زخم مایع در کشور ایران تولید شده است یا دانشمندان آلمانی با کمک الیاف سیلیکاژن اولین بار موفق به تولید چسب زخم‌های جذب شونده شده‌اند. چسب‌های پزشکی را عموماً در نمونه‌های متداولی همچون:

ابزارهای جراحی، حسگرهای زیستی، سوندها، دستگاه‌های قابل کشت و… می‌توان یافت. البته از آنجایی که چسب‌های پزشکی بر روی پوست بیمار قرار می‌ ‌گیرند، لذا در مواردی باعث ایجاد حساسیت نیز می‌شوند. از این رو شناخت دقیق انواع چسب‌ها کمک شایانی از عدم بروز حساسیت به ما خواهد کرد.

مزایای چسب پزشکی

چسب‌های پزشکی مزایای گوناگونی را شامل می شوند که عبارتند از:

• • پیوندی مستحکم و یکنواخت
  • توزیع تنش یکنواخت در سطح اتصال
  • دوام مناسب و پایدار
  • انعطاف‌پذیری بالا
  • استفاده راحت
  • و…

انواع مختلف چسب‌های پزشکی

• • چسب ضد حساسیت
  • چسب جراحی پارچه ای
  • چسب لکوپلاست
  • چسب حصیری
  • چسب شفاف
  • چسب بخیه
  • چسب زخم
  • و…

که به طور اختصار، چندی از این چسب‌ها را شرح خواهیم داد.

چسب ضد حساسیت( Anti-allergy adhesive)

عموماً چسب‌های پزشکی حساسیتی برای افراد به وجود نمی‌آورند اما در مواردی بسیار نادر باعث ایجاد دراماتیت پوستی (اگزما، خارش، التهاب و…) می‌شوند. طبعاً در چنین مواردی بهترین گزینه استفاده از چسب‌های ضدحساسیت است. جنس این چسب‌ها از الیاف بافته نشده و ضدحساسیت پلی‌اتلین بوده و به صورت مناسبی انواع پانسمان را برروی پوست محکم می‌نماید و همچنین چسب به کار رفته در ساخت این محصول از پلیمر اکریلیک ضدحساسیت است.

این چسب نسبت به هوا و بخار آب، نفوذ پذیر بوده و به پوست امکان تنفس و رفع تعریق مناسبی می‌دهد به همین جهت مناسب پوست‌های حساس است و حتی در صورت پوشاندن سطح پوست و استفاده‌های مکرر و طولانی هیچ‌گونه لیچ‌افتادگی بروز نخواهد یافت. به دلیل آغشته بودن به یک ماده آب گریز از نفوذ و رخنه رطوبت و انواع آلودگی‌های خارجی مصون می‌ماند. برداشتن و جدا کردن این چسب‌ها کاملاً بدون درد و بی‌هیچ اثری بر روی پوست است.

کاربردهای چسب ضدحساسیت

• استفاده برای پوست حساس کودکان و نوزادان
• استفاده در بخش مراقبت های قلبی،دیالیزه،اورژانسی،ارتوپدی و…
• استفاده در عمل زیبایی بینی
• و…

ویژگی‌های چسب ضد حساسیت

• جلوگیری از ترشح زخم
• تهیه شده با مواد درجه مدیکال
• چسبندگی بسیار بالا
• مناسب برای عمل جراحی دینوپلاستی
• دارای منافذ بسیار ریز جهت تهویه رطوبت
• و…

لازم به ذکر است چسب‌های ضدحساسیت خود به چهار دسته تقسیم می شوند:

• چسب ضد حساسیت شفاف یا چسب پی ای (PA)
• چسب ضد حساسیت میکرو پد (Non-Woven)
• چسب ضد حساسیت شیشه ای
• چسب لکوپلاست (Leukoplast adhesive)

این چسب دارای مقاومتی به شدت بالا است و امکان تنفس پوستی را شامل می‌شود. از یک بافت پارچه‌ای نازک که به رنگ‌های مختلفی است و در جهت مقابل آن چسب می‌باشد ساخته شده است. پارچه آن عموماً از جنس کتان یا ویسکوز است و قابلیت کشسانی را شامل نمی‌شود. ضمناً مایه چسب داخل چسب‌های لکوپلاست پارچه‌ای حاوی اکسید روی و مقادیری لاتکس نیز هستند که مقاومت خوبی در برابر پارگی دارند.

کاربرد سب‌های لکوپلاست

• ثابت نگه داشتن مفصل یا عضوی از اندام بیمار
• ثابت کننده پانسمان
• نگهداری مناسب از آنژیوکت
• جلوگیری از کش آمدن عضلات در ورزشکاران

چسب حصیری (SOFT FIXATION)

این چسب از پلی‌استر مصنوعی و مواد پلی اورتان ساخته و تولید شده است. وجود مقادیری از لایه چسبی آکریلیکی این چسب را ضدحساسیت کرده است. انعطاف‌پذیری بالای چسب حصیری این امکان را به آن می‌دهد تا در نقاط پرتحرک و نواحی خاصی از بدن که دارای ناهمواری‌ها و برآمدگی‌های متعدد است قابل استفاده باشد. این چسب‌ها برخلاف نامشان از موادی بسیار نرم و غیر بافته تولید شده‌اند.

همچنین این چسب‌ها با داشتن منافذ ریز متعدد فاقد هرگونه پرزی هستند و این عامل مهم باعث می‌شود در قبال اکسیژن، بخار آب و تعریق مکرر پوست قابل نفوذ باشند و تهویه مناسبی را به ارمغان بیاورند از این رو از چسب‌های پزشکی در پانسمان استفاده زیادی می‌شود.

ویژگی‌های چسب حصیری

• چسبندگی مطلوب
• جداسازی آسان
• عبور اشعه‌های رادیولوژی (مناسب برای موارد عکس‌برداری)
• تهویه بسیار مناسب
• ابعاد متنوع و گوناگون

چسب بخیه (Glue stitches)

چسب بخیه با نام چسب‌های پروانه‌ای یا بخیه‌های پروانه‌ای نیز شناخته می‌شود. همانگونه که از نامش مشخص است ابزاری مدرن و کارآمد برای جایگزینی روش‌های قدیمی و سنتی بخیه‌زدن با نخ و سوزن پزشکی است که این امر خود باعث جلوگیری از عفونت‌های احتمالی، حذف کردن بخش نا‌خوشایند جای بخیه بر پوست، صرفه‌جویی در زمان، استفاده راحت‌تر و… می‌شود. جنس این چسب‌ها عموماً از پلی ال استید لاکتیک و پلی استرهای پزشکی است. یکی از مواد تشکیل‌دهنده چسب‌های بخیه اسید پلی آکریلیک است که از آن در تولید پوشک بچه نیز استفاده می‌شود. این ماده مایعات دو طرف بدن را جذب کرده و توسط پیوندهای ضعیف هیدروژنی باعث بهبود سریع تر و جلوگیری از خون‌ریزی زخم می‌شود.

مزایای استفاده از چسب بخیه

• مقاوم در برابر نفوذ آب
• ترمیم سریع و آسان زخم
• مقاوم در مقابل دما و فرسودگی
• مناسب برای کودکان
• کاهش اثرات زخم و اسکار در جراحی‌های زیبایی
• و…