تیغ جراحی یا نیشر که به آن در زبان انگلیسی و علم پزشکی اسکالپل (Scalpel) و در زبان فرانسوی به آن تیغ بیتسوری (Bistouri) نیز گفته می‌شود، یکی از پرکاربردترین محصولات جراحی و پزشکی است. تیغ‌های جراحی معمولا از جنس استیل دمادیده، استیل ضدزنگ، آلیاژ استیل کربن یا برنج هستند که کاملا استریل و غیرقابل زنگ زدن است. ضداستریل بودن این تیغ‌ها باعث شده تا پزشک بتواند قبل از جراحی آن را کاملا ضدعفونی کند.

البته ناگفته نماند که برخی از تیغ‌های جراحی از جنس تیتانیوم، سرامیک یا حتی الماس نیز هستند. این تیغ‌ها کمترین کاربرد را در جراحی دارند. این نوع از انواع تیغ‌های جراحی معمولا در شرایط خاص استفاده می‌شوند. به عنوان مثال در عمل‌های جراحی تحت MRI، اسکالپل جراحی از جنس استیل غیرقابل استفاده است زیرا دستگاه ام ار آی به فلز حساس است. در این جور مواقع از تیغ‌های جراحی با روکش پلیمری استفاده می‌شود.

در گذشته که هنوز علم پیشرفت نکرده بود، از نقره و سنگ ابدسیدین (Obsidian) برای ساخت تیغ‌های جراحی استفاده می‌کردند. این تیغه معمولا کمی قطور بودند به همین دلیل تولیدکنندگان جهت بهبود فرآیند جراحی و برندگی، تیغه‌هایی با لبه‌های بسیار نازک تولید کردند.

به طور کلی تیغ‌های بیستوری بسیار تیز و برنده هستند و برای انواع جراحی‌ها و کالبدشکافی‌ها کاربرد دارند. تیغ‌های بیستوری را براساس سایزی که دارند به چند نوع مختلف تقسیم‌بندی می‌کنند. متخصص و جراح برای عمل نسبت به عمق ناحیه عمل یکی از سایزهای تیغ‌ جراحی را انتخاب می‌کند.

انواع تیغ جراحی یا همان تیغ‌های بیستوری

تیغ جراحی یا اسکالپل به طور کلی به دو دسته یکبار مصرف یا چندبار مصرف تقسیم‌بندی می‌شود.

تیغ‌های جراحی ممکن است یکبار مصرف باشند به گونه‌ای که پس از انجام یک جراحی دیگر قابل استفاده نیستند. این در حالیست که برخی دیگر از تیغ‌های جراحی چندبارمصرف یا به عبارتی دائمی هستند. این تیغ‌ها پس از مدتی مصرف نیاز به تراشیدن و تیز کردن مجدد دارند.

تیغ‌های جراحی یکبار مصرف معمولا دارای یک دسته پلاستیکی هستند که تنها برای یکبار قابل استفاده هستند. این ابزار پس از جراحی باید دور انداخته شود. برای خرید تیغ جراحی باید دقت لازم را انجام دهید. تیغه‌های جراحی معمولا به صورت جداگانه در یک پاکت استریل بسته‌بندی می‌شوند. دقت کنید که تیغه‌های غیراستریل هم در بازار موجود است که برای مصارف پزشکی کار نمی‌روند. به همین دلیل است که باید برای خرید تیغ جراحی دقت نمود.

سایزهای مختلف تیغ بیستوری

تیغ‌های بیشتری براساس نوع و کاربردشان سایزهای مختلفی دارند.

به عنوان مثال تیغ‌های شماره ۱۰, ۱۱ و ۱۵ در عمل‌های جراحی ظریف مانند برداشتن خال، توده، لیپوم و به طور وسیعی در طب سنتی و حجامت کاربرد دارند. در ادامه این مطلب شما را با انواع سایزهای تیغ‌های بیستوری آشنا خواهیم کرد.

تیغ بیستوری شماره ۱۰

همانگونه که بیان کردیم، تیغ‌های بیستوری ۱۰، در مصارف پزشکی ظریف مانند کاشت مو، حجامت و… کاربر دارند.

تیغ بیستوری شماره ۱۱

تیغ بیستوری شماره ۱۱ یکی از پرکاردبردترین تیغ‌های جراحی است که بیشتر برای برش‌های سطحی و ظریف در جراحی‌های عمومی و عروقی کاربرد دارد.

تیغ بیستوری شماره ۱۲

در قسمت لبه تیغ جراحی سایز ۱۲ یک برآمدگی وجود دارد که قسمت تیز و برنده‌ی آن محسوب می‌شود. همین موضوع تیغ جراحی سایز 12 را نسبت به سایر تیغ‌های جراحی متمایز می‌کند.

 چون جراح به راحتی تیغ بیستوری سایز ۱۲ را در دست می گیرد می‌تواند به کمک سطح برآمده‌ آن با خیال راحت و آسوده و بدون استرس، برش را در قسمت های مورد نظر ایجاد کند.

تیغ بیستوری شماره ۱۵

تیغ جراحی شماره ۱۵ دارای لبه‌ گرد است و برای ایجاد برش‌های ظریف و منحنی شکل استفاده می‌شود. به دلیل قابلیت ایجاد برش‌های منحنی شکل از این تیغ برای جراحی اندام‌‌های حساس مانند قلب، چشم، جراحی پلک (بلفاروپلاستی) و مانند آن کاربرد دارد.

تیغ بیستوری شماره ۲۰

تیغ جراحی سایز 20 برای انجام برش‌های بزرگ در جراحی کاربردی مطلوب دارد. از آنجایی که این تیغ در جراحی‌های مختلف کاردبرد دارد، یکی از پرفروش‌ترین انواع تیغ محسوب می‌شود.

دسته تیغ جراحی یا اسکالپل

جنس دسته تیغ‌های جراحی با اسکالپل معمولا از جنس استیل ضد زنگ بوده و برای اینکه پزشک یا جراح تسلط خوبی روی آن داشته باشد از استحکام و ظرافت خاصی برخوردار است.

دسته‌های اسکالپل به طور کلی در دو نوع صاف و قلمی شکل عرضه می‌شود که متناسب با شماره تیغ بیستوری به کار گرفته می‌شود. معمولا دسته‌های بیستوری از شماره ۱ تا ۷ شماره‌گذاری می‌شوند. هر چه شماره بالاتر رود دسته‌های بیستوری نازک‌تر و بلندتر شده و برای جراحی‌های عمیق کاربرد دارند.

تیغه‌های شماره ۶، 9، 10، 11، 12، 14، 15 با دسته بیستوری شماره 3 و ۷ و تیغ‌های بیستوری شماره ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۴  با  دسته شماره 4 و 6 مطابقت دارد.

 برندهای مختلف تیغ جراحی

شرکت‌های مختلفی در جهان تیغ‌های جراحی یا بیستوری تولید می‌کنند که از معروف‌ترین و معتبرترین آن‌ها می‌توان به سوان مورتون، مارتین، های – کات  و موریس اشاره کرد. برند موریس یکی از برترین و مطرح ترین برندهای تیغ بیستوری بوده که انواع تیغ‌های بیستوری را در سایزهای مختلف و تحت لیسانس آلمان تولید می‌کند.

نکاتی برای خرید و استفاده از تیغ جراحی

یکی از نکات مهم هنگام خرید تیغ بیستوری، توجه به سایز تیغ و نوع کاربرد آن است، دقت کنید که شماره‌های مختلف تیغ جراحی برای کاربردهای مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین هر تیغ بیستوی روی دسته مناسب با خود قرار می‌گیرد پس برای انتخاب تیغ بیستوری باید دسته مناسب آن را هم تهیه کنید.

همواره هنگام خرید کالاهای مصرفی پزشکی به نشان استاندارد آن دقت کنید، استفاده از ابزارهای استریل و استاندارد خطرات پیش بینی نشده عمل‌های جراحی را تا اندازه زیادی کاهش می‌دهند.

توجه کنید که بعضی از شماره‌های تیغ بیستوری ممکن است به صورت غیراستریل تولید و عرضه شود، بنابراین قبل از استفاده‌ آن‌ها در موارد پزشکی حتما باید استریل شود.

تیغ‌های جراحی بسیار تیز و برنده ساخته می‌شوند، بنابراین هنگام استفاده از آن و همچنین جدا کردن تیغ از دسته باید نهایت دقت به کار گرفته شود، تا به پزشک، بیمار یا همکاران دیگر آسیبی وارد نشود.