پوست یکی از طویل و مهم‌ترین اجزای کالبد انسان است و به همین جهت سلامت پوست جز موارد بسیار مهم پزشکی محسوب می‌شود. می‌توان گفت امروزه زخم‌ها بیشترین آسیب را به پوست وارد می‌سازند و باعث بروز مشکلات و بیماری‌های عفونی و گوناگونی در حوزه سلامت فرد می‌شوند. مراقبت و درمان زخم یکی از مهم‌ترین مراحل پزشکی است که همگی ما در زندگی خود آن را تجربه خواهیم کرد. درمان زخم در بیماران به شیوه‌های مختلفی صورت می‌پذیرد و به عوامل متعددی همچون: سن بیمار، نوع پوست، نوع زخم، محل، شدت زخم و… بستگی دارد. شناسایی تمام این موارد ما را در جهت تسریع روند درمان و جلوگیری از عفونت‌های متعدد کمک شایانی می‌کند. یکی از روش‌های درمان و نگهداری مناسب از زخم در حوزه پوست پانسمان است. هنگامی که از پانسمان مناسب در جهت مراقبت از زخم بهره بجوییم باعث افزایش چشم‌گیر زمان بهبودی و محافظت کامل از پوست خواهیم شد.

پانسمان چیست؟

بعد از شناسایی و شستشوی مناسب زخم فرآیند پانسمان (Derssing) که خود شامل ابزارات و شیوه‌های گوناگونی است توسط نیرویی آموزش دیده صورت می‌پذیرد. به نوعی پانسمان مجموعه اقداماتی است که در جهت تسریع روند بهبود ضایعه بیمار انجام می‌شود و عموماً توسط یک گاز یا پد بهداشتی برروی ناحیه ضایعه و با توجه به نوع ضایعه شروع می‌شود و در ادامه توسط باندی مناسب به صورت صحیح بانداژ می‌شود و در آخر توسط چسب‌های پزشکی یا بست‌های فلزی محکم می‌شود. همچنین زخم‌بند در تماس مستقیم با زخم است و توسط بانداژی مناسب در پهنای وسیع‌تری نسبت به زخم قرار دارد و عموماً از پوشش و لایه‌ای سبک، مقاوم، پارچه‌ای سترون، فشرده و کاملا استریل تشکیل شده است و نیز در بیشتر زخم‌ها در بازه زمانی 3 تا 7 روزه باید مجدداً تعویض بشود.

کاربرد

• • حفاظت از تاثیرات مخرب عوامل خارجی بر زخم
  • پیشگیری از عفونت
  • جلوگیری از خون‌ریزی
  • حفظ رطوبت و عایق مناسب دما
  • تسریع فرآیند التیام زخم

انواع پانسمان

• باز (روی زخم پوشیده نمی‌شود و کاربرد آن عموماً در بیمارستان‌ها است).
• بسته (بعد از استعمال داروهای مناسب روی زخم پوشانده می‌شود).
• آلژینات (پوششی مرطوب دارد که در زخم‌هایی با بافت اسلاف به کار می‌رود).
• هیدروکلوئید (سوختگی‌های سطحی، زخم‌های بستر، زخم‌های وریدی پا و …).
• هیدروژیل (آسیب‌های ناشی از پرتو درمانی، زخم‌های خشک و …)
• فیلم ترانسپارنت (زخم‌هایی با خون‌ریزی شدید، تومورها و…)

لازم به ذکر است فرآیند پانسمان باید توسط نیروی ماهر و با استفاده از ملزومات کارآمد و ویژه‌ای (باند و گاز، پد، پنبه‌های بهداشتی، محلول‌های ضدعفونی‌کننده و…) صورت پذیرد که در ادامه به این ملزومات اشاره‌ای مختصر خواهیم داشت.

بانداژ (Bandge)

بانداژ توسط نوارهای پارچه‌ای و کش‌دار (باند)، برای بستن زخم‌ها در طول و عرض‌های گوناگون صورت می‌پذیرد و به جهت محکم و ثابت نگه داشتن پانسمان به صورت صحیح برروی پد و اندام بیمار قرار می‌گیرد.

فرآیند بانداژ معمولاً توسط 3 ابزار:

باند، گاز و چسب های کاغذی انجام می شود. گاز:پارچه ای است نازک و تور مانند غالبا به رنگ سفید تولید می شود و همچنین کاملا استریل و عموما یک بار مصرف. باند:باند های پانسمان، انواع و ابعاد مختلفی را شامل می شوند که بنا به هر مدل از انواع خود در جنس ها و ویژگی های گوناگونی تعریف و توزیع می شوند.

انواع باند پانسمان

• باند کرپ سوختگی (به دلیل خاصیت ارتجاعی خود زمینه حرکت آزادانه را برای اعضای بدن بیمار فراهم می‌کند).
• باند سوختگی شکل‌پذیر (این باند دارای خاصیت ارتجاعی طولی و عرضی است تا هنگام استفاده، به خوبی شکل بدن را به خود بگیرد).
• باند زیر گچ (جنس باند زیر گچ از پنبه 100% بوده و همچنین ضد آب است و مشخصاً برای استفاده در زیر گچ است).
• باند گچی (‌این باند دارای گاز مخصوص و پودر گچ کیریستال است و همچنین یکی از پر مصرف ترین باندهاست).
• باند فایبر گلاس (این باند توام با انعطاف بسیار بالا عملیات رادیولوژی و عکس‌برداری را به راحتی به ارمغان می‌آورد)

اهداف بانداژ

• محدود کردن حرکت عضو مجروح
• ثابت نمودن پانسمان و آتل
• فشار متناوب و مستقیم بر روی پانسمان به جهت جلوگیری از امر خونریزی
• جلوگیری از ایجاد ورم در عضو بدن و یا کاهش ورم ایجاد شده .

پد پانسمان (Dressing pad)

پدهای پانسمان (Wound Dressing) پوششی متناسب و راحت در جهت قرار گرفتن بر انواع زخم‌ها است. پدهای پانسمان عموماً از جنس پلی اورتان و لایه‌ای از اکریلیک هستند تا به راحتی برروی زخم‌ها جای گیرند. امروزه به منظور افزایش سرعت ترمیم پوست و ورود و خروج هوا و رطوبت به سطح زخم از پدهایی با ساختار شبکه‌ای و مشبک استفاده می‌شود. این پدها به صورت پدهای پانسمان آماده ارایه می‌شود.

انواع پد پانسمان

• پد پانسمان پارچه‌ای
• پد پانسمان شفاف
• پد پانسمان کلاژن
• پد پانسمان فوم
• و…

پنبه‌های بهداشتی (Sanitary cotton)

پنبه‌های بهداشتی کارآیی متفاوت و گوناگونی را در صنعت‌های مختلف شامل می‌شوند. در صنعت پزشکی و در عمل پانسمان بیشتر به منظور شستشو و جذب مایعات مضر زخم مورد استفاده قرار می‌گیرند. در فرآیند پانسمان عموماً به دلیل مدت زمان جذب بسیار کم و توانایی نگهداری آب و رطوبت از پنبه‌های هیدروفیل استفاده می‌شود. همچنین پنبه‌های هیدروفیل ویژگی‌ها (استریل یا غیر استریل و…) شرکت‌های ارایه‌دهنده متفاوتی را شامل می‌شوند.

محلول‌های ضدعفونی‌کننده (Disinfectant solutions)

می‌توان گفت اولین قدم در مواجه با زخم‌های باز و شروع فرآیند پانسمان شستشو دقیق و بهداشتی زخم و محل آن است. این اقدام به منظور: تامین رطوبت، از بین بردن ترشحات و عوامل بیماری‌زای زخم، میکروب‌ها و… انجام می‌شود. به دلیل متفاوت بودن زخم‌ها و همچنین تفاوت در بافت‌های مختلف پوست محلول‌های ضدعفونی‌کننده دارای مدل‌ها و شرایط استفاده گوناگونی است. اکیداً توصیه می‌شود از نیروهای کارآمد و متخصص جهت انجام فرآیند شستشوی زخم استفاده شود.

انواع محلول‌های ضدعفونی‌کننده

• نرمال سالین (سرم فیزیولوژی)
• آب اکسیژینه (پر اکسید هیدروژن)
• هیپوکلریت سدیم
• پوویدون آیدون (بتادین)
• پروکسید هیدروژن