نخ جراحی به منظور نگهداری بافت‌های بدن بعد از آسیب یا عمل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد . این روش پزشکی از طریق بکارگیری یک سوزن و مقداری نخ استفاده می‌شود . این ابزار پزشکی در اندازه‌ها ، اشکال و مواد متفاوتی تولید و عرضه می‌شود و پزشکان، جراحان، پرستاران و دندان پزشکان با مهارت و تجربه خود با توجه به نوع بخیه لازم به منظور ایمن سازی بخیه‌، از انواع مختلفی از گره‌های جراحی استفاده می‌کنند . با توجه به اینکه بافت‌های بدن در مقابل نخ‌های جراحی، فرایندی نظیر جذب یا مردود شدن را بروز می‌دهد؛ استفاده صحیح از نخ و نوع نخ بکار گرفته شده از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است زیرا هرگونه اشتباه یا استفاده نادرست از انواع نخ جراحی منجر به ایجاد جراحت‌های ناخواسته نظیر پارگی در زخم، ایجاد عفونت و غیره می‌شود .

میزان ضخامت و انعطاف نخ جراحی

توجه داشته باشید که هرچقدر نخ بخیه نازک‌تر باشد از انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به نخ‌هایی با ضخامت بیشتر برخوردار است؛ به همین دلیل انعطاف‌پذیری نخ به میزان ضخامت آن بستگی دارد. همچنین میزان آسیب بافتی نخ‌هایی که ضخامتشان کمتر و نازک‌تر است، بسیار کمتر می‌باشد. شایان ذکر است که آسیب‌های بافتی به نوع نخ بخیه هم بستگی دارد. دسته‌بندی نخ بخیه بر مبنای ضخامت آن است، به طوری که ضخامت آنها اعدادی بین ۷ تا ۰/۱۱ می‌باشند. هرچه عدد صحیح بزرگتر باشد، ضخامت نخ بیشتر خواهد بود.

انواع نخ‌های بخیه در جراحی:

نخ‌های قابل جذب:

• نخ‌های قابل جذب طبیعی
• نخ‌های قابل جذب ساده یا پلین (PLAIN)
• نخ قابل جذب کرومیک یا کاتگوت کرومیک (CHROMIC)
• نخ قابل جذب کلاژن (COLLAGEN)

نخ‌های قابل جذب غیر طبیعی و مصنوعی

• نخ ویکریل (پلی گلاکتین)VICRL

نخ‌های غیر قابل جذب:

• نخ‌های غیر قابل جذب طبیعی
• نخ سیلک خالص virgin silk
• نخ سیلک روکش‌دار dermal silk
• نخ پنبه ای cotton
• نخ کتانی linen
• نخ سیمی ضد زنگ stainless steel or wire

نخ‌های غیر قابل جذب مصنوعی

• نخ نایلون
• نخ نایلون تک رشته‌ای ethilon and dermalon
• نخ نایلون چند رشته‌ای بدون روکش نورالون nurolon
• نخ نایلون چند رشته‌ای روکش‌دار سرجی لون surgilon

مواد سازنده نخ‌های جراحی

کاتگوت از مواد کلاژن تهیه شده از زیر مخاط روده گوسفند یا بافت سروزی روده گاو ساخته می‌شود. شماره این نخ‌ها بین 3 تا 7-0 است. کاتگوت بوسیله آنزیم‌های بدن جذب می‌شود، بنابراین به عنوان جسم خارجی در بدن باقی نخواهد ماند.

میزان جذب نخ بخیه بستگی به عوامل زیر دارد:

• نوع بافت: کاتگوت در بافت‌های سروزی و مخاطی سریعتر و در چربی زیر پوست آهسته‌تر جذب می‌شوند.
• وضعیت بافت: زمانی که در بافت عفونتی وجود داشته باشد، سرعت جذب افزایش می‌یابد.
• وضعیت سلامت بیمار: در بیماران دچار سوء تغذیه یا بافت‌های آزرده سریعتر جذب می‌شود. در بیماران پیر یا ناتوان ممکن است به مدت طولانی باقی بماند.

انواع کاتگوت Catgut :

کاتگوت ساده Plain Catgut : نسبتا سریع و معمولا در فاصله 5-10 روز قدرت استحکام خود را از دست می‌دهند و در فاصله 70 روز در بافت‌های بدن هضم و جذب می‌شوند. برای لیگاتور عروق کوچک و بخیه زدن چربی زیر پوست بکار می‌رود. کاتگوت ساده در سایزها و اندازه‌های مختلف نظیر 3 تا 5-0 در بازار موجود است. رنگ طبیعی این مدل‌ها زرد است اما احتمال دارد با رنگ‌های آبی یا سیاه رنگ‌آمیزی شوند. در جراحی‌های زیبایی صورت ممکن است این نخ در پوست استفاده شود چون بیشتر از یک هفته نیاز بوجود بخیه در صورت نیست.

کاتگوت کرومیک Chromic Catgut :

نخ‌های ساده را در نمک کرومیک قرار می‌دهند و به این شکل  مدت جذب آن را افزایش می‌دهند. در  لیگاتور عروق بزرگ  و در بافت‌هایی که نمی‌توان از نخ‌های غیر قابل جذب به دلیل خاصیت سنگ‌سازی استفاده کرد از این مدل بهره می‌برند.

این نخ ها برای فاشیا (فاسیا) مناسب نیستند، چرا که قدرت کشش آن سریع از بین میرود. اگر میزان جذب آن طبیعی باشد زخم را به مدت 14 تا 21 روز محافظت می‌کند و در طول 90 روز به طور کامل جذب می گردد. اندازه‌های کاتگوت کرومیک بین 3 تا 7-0 است و احتمال دارد با رنگ‌های آبی یا سیاه رنگ‌آمیزی شود.

کلاژن Collagen :

از فیبرهای کلاژن تاندن گاو گرفته می‌شود. شماره آن از 4-0 تا 8-0 است. قابلیت انعطاف خوبی دارد و بیشتر در جراحی‌های چشم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نخ ویکریل (پلی گلاکتین)

نخ‌های ویکریل از نوع نخ‌های قایل جذب هستند. جذب نخ و پوشش آن توسط هیدرولیز است. این مدل از نخ‌های بخیه در مدت 14 روز حدود 65% توانایی کشش خود را از حفظ می‌کنند و در بیست و یک روز حدود 40% باقی مانده و در زمان حدود 56 تا 70 روز بعد از مصرف توده نخ از بین می‌رود. این نوع نخ نسبت به کاتگوت ساده و کرومیک که در موارد بخیه زدن جدارهای پرچرب لیز می‌خورند، به آسانی در دست جراح جمع و جور میگردد. برای بستن پوست یا ملتحمه چشم از این نوع نخ بخیه استفاده می‌شود. این نوع نخ‌ها باعث تحریک موضعی می‌شوند به همین دلیل پس از گذشت 6 روز (قبل از هفت روز) باید خارج شوند. از این نخ بخیه در مواردی که بافت‌ها تحت کشش هستند و بهم نمی‌رسند نمی‌توان استفاده کرد.

 نخ‌های غیر قابل جذب  NonabsorbableSuture

این نوع نخ‌ها از پیله کرم ابریشم تهیه می‌شوند. پس از این که موم و مواد چسبناک را از روی رشته‌های نخ تمیز می‌کنند،  رشته‌ها بهم تابیده می‌شوند و به صورت چند رشته‌ای در می‌آیند. معمولا چون رشته‌های بهم تابیده قدرت و استحکام بیشتری دارند، بیشتر مورد استفاده قار می گیرند.

این نخ‌ها معمولا به رنگ سیاه هستند، اما ممکن است به رنگ سفید نیز وجود داشته باشند. اندازه آنها از 5 تا 9-0 است. نخ سیلک حقیقتا غیر قابل جذب نیست و معمولا این نخ بعد از گذشت یک سال قدرت استحکام خود را از دست می‌دهد و بعد از دوسال ناپدید می‌شود.

این نوع نخ بخیه محافظ خوبی برای زخم است، بخصوص هنگامی که بیمار می‌خواهد سیعتر راه بیفتد. در بافت کمتر از کاتگوت عکس‌العمل ایجاد می‌کند، اما مانند بقیه نخ‌های غیر قابل جذب کاملا به عنوان یک ماده بی‌جان در بدن عمل نمی‌کند. بطور مکرر در بافت سروزی دستگاه گوارش و دوختن فاسیا به شرطی که عفونت نداشته باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نخ جراحی سیلک ( Silk ) 

نخ جراحی سیلک (Silk) نوعی نخ ابریشمی غیرقابل جذب و استریل است که از فیبر طبیعی لارو کرم ابریشم ساخته می‌شود. این نخ بیشتر به رنگ سیاه بوده ولی نسخه‌های آبی و سفید رنگ این نخ نیز موجود می‌باشد. نخ سیلک از استحکام کششی بسیار بالایی برخوردار می باشد و در جراحی های مربوط به چشم و بافت‌های نرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. نخ بخیه سیلک واکنش التهابی متوسطی در پوست ایجاد می‌کند.

البته سیلک به طور خالص از فیبر پروتئینی ساخته نمی‌شود بلکه تنها 70 درصد آن از فیبر و 30 درصد بقیه آن از یک ماده خارجی مانند صمغ تشکیل می‌شود. فرآیند ایجاد نخ سیلک، 30 درصد از وزن فیبر پروتئینی را از بین می‌برد که این کار برای داشتن یک نخ یک پارچه و کامل ضروری است.

نخ پنبه‌ای Cotton :

از فیبرهای سلولز طبیعی ساخته می‌شوند. که به صورت نخ‌های تابیده شده و به شکل‌های چند رشته‌ای‌اند. اندازه آن‌ها از ۱ تا ۵-۰ است. معمولا سفید هستند ولی احتمال دارد به رنگ صورتی یا آبی رنگ هم رنگ‌آمیزی شوند. این نخ ضعیف‌ترین نخ غیر قابل جذب است. در حالی که اگر خیس شود قدرت استحکام آن افزایش می‌یابد برعکس سیلک. قبل از استفاده از این نخ‌ها باید آن‌ها را خیس کرد؛ خیس کردن باعث افزایش ۱۰% به قدرت استحکام نخ می‌شود. مانند سیلک در اکثر بافت‌های بدن به صورت لیگاتور یا بخیه مورد استفاده قرار می‌گیرد اما همانند سیلک مفید نیست.

نخ کتانی Linen :

نخ کتان از فیبر خام کتان ساخته می‌شود. این نخ‌ها روی هم تابیده شده و روی آن روکش‌های مخصوصی جهت انعطاف پذیر کردن آن و نرم بودن در هنگام عبور از بافت، کشیده می‌شود. قدرت استحکام آن کمتر از تمام نخ‌های غیر قابل جذب است. اندازه‌های ۰ تا ۲-۰ وجود دارد. از نخ‌های کتای بیشتر در جراحی دستگاه گوراش استفاده می‌شود.

نخ‌های فولادی ضد زنگ یا نخ های سیمی Stainless Steel or Wire :

این نوع نخ بخیه از جنس فولاد ضد زنگ (آلیاژ فلز آهن با کربن کم) و غیرقابل جذب است و برای رفع آن از پوست، احتیاج به ابزار خاصی می‌باشد. نخ‌های فولادی به دو صورت monofilament و twisted multifilament موجود هستند. این نخ‌ها در جراحی‌های توراکس، در ترمیم تاندون، در عمل‌های ارتوپدی و جراحی اعصاب و بستن زخم‌های جراحی عمومی استفاده می‌شوند.

در پایان

جهت خرید هریک از انواع نخ بخیه می‌توانید از طریق فروشگاه هلث طب اقدام کنید. در فروشگاه اینترنتی تجهیزات پزشکی هلث طب انواع و اقسام نخ‌‌های جراحی موجود هستند.