راهنمای کاربردی محصولات ضد عفونی کننده ها

عنوان ضدعفونی‌ کننده به موادی تعلق می‌گیرد که باعث از بین رفتن یا جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌هایی همچون باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها می‌شود. امروزه به دلیل شیوع ویروس کرونا، ضدعفونی کننده‌ها بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند و تقریبا هر فرد یکی ازانواع ضدعفونی کننده‌ها را مصرف می‌کند. اگر خواستار اطلاعات بیشتری درمورد انواع ضدعفونی کننده‌ها، کاربردها، انواع آن‌ها و. . هستید، در ادامه با ما همراه باشید.

تاریخچه مواد ضدعفونی‌ کننده

اگر بخواهیم گذری به تاریخچه پیدایش مواد ضدعفونی کننده داشته باشیم، می‌بینیم که دانشمدانی همچون بقراط و جالینوس، درباره روش‌های استفاده از آن صحبت کرده‌اند. همچنین در کتیبه‌های باستانی سومری هم به آن پرداخته شده.

اما نخستین استفاده از این ماده در عصر باستان بوده که به منظور مومیایی کردن اجساد به کار می‌رفته است.

استفاده از الکل به عنوان ضد عفونی کننده، هم توسط فردی به نام جوزف اسمیت بود که از الکل برای ضدعفونی کردن زخم‌ها استفاده می‌کرد.

استفاده از این ماده در جراحی، توسط فردی با نام «جوزف لیستر» بود که در سال ۱۸۶۷ میلادی مقاله‌ای با عنوان «اصول گندزدایی در عمل جراحی» را منتشر کرد. این مقاله اقتباس شده از مقاله لویی پاستور به نام «نظریه میکروب‌های بیماری زا» بود. در مقاله جوزف لیستر به نوعی از ماده ضدعفونی‌ کننده به نام فنول اشاره شده که می‌تواند باعث از بین بردن میکروب‌ها شده و می‌توان از آن در حین جراحی برای پیشگیری از هرگونه عفونت استفاده کرد.

امروزه انواع موادهای ضدعفونی‌ کننده ایجاد شده‌اند که هر یک می‌توانند کاربرد مختلفی داشته باشند که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره کرده‌ایم:

• اسپری
• کلرهگزیدین
• بتادین
• کلروکسیلنول
• ایزوپروپیل الکل
• هگزاکلروفن
• کلرید بنزالکونیو
• هیدروژن پراکسید هیدروژن

بیشترین استفاده از مواد ضدعفونی‌ کننده در محیط‌های درمانی مثل بیمارستان‌ها و سایر مراکز پزشکی است تا خطرعفونت در حین عمل‌های جراحی کاهش یابد.

نکاتی در اجرای برنامه‌های ضدعفونی‌ کننده

زیاده روی در استفاده از هریک از این مواد، می‌تواند اثرات سوئی داشته باشد، به همین دلیل باید نوع ماده‌ای که قرار است استفاده شود و همینطور میزان مصرف آن به خوبی سنجیده شود تا مانع از بروز عوارض ناخواسته شود. قبل از هر گونه ضدعفونی باید ابتدا نوع ماده ضدعفونی‌ کننده که قرار است استفاده است مشخص شود. سپس باید مشخص شود که برای از بین بردن چه نوع میکروارگانیسمی (باکتری، میکروب و…) مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین باید به ویژگی‌های محلولی که می‌خواهید استفاده کنید توجه داشته باشید و ممهمتر از همه اینکه ایمنی افراد، حیوانات و محیط زیست را به خطر نیندازد.

انواع مواد ضدعفونی‌ کننده

اگر بخواهیم یک طبقه‌بندی کلی برای ضدعفونی کننده‌ها در نظر بگیریم، می‌بینیم که به سه نوع زیر تقسیم می‌شوند.

• سطح بالا
• متوسط
• پایین

انواع مواد ضدعفونی‌ کننده سطح بالا

از انواع مواد ضدعفونی‌ کننده سطح بالا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. پراکسید هیدروژن
2. پراستیک اسید
3. گلوتارآلدئید
4. فرمالدئید

پراکسید هیدروژن

از این ضدعفونی کننده برای طیف وسیعی از ارگانیسم‌ها مثل ویروس ها، باکتری ها، قارچ‌ها و اسپورها استفاده می‌شود. پراکسید هیدروژن دارای محلول ۳ درصدی بوده و خیلی زود عمل می‌کند. این ماده در برابر گرم منفی‌ها فعالیت بیشتری نسبت به گرم مثبت‌ها دارد. زمانی که یون‌های آهن و مس با هیدروژن‌ها ترکیب می‌شوند، باعث ایجاد اثر سینرژیستیک می‌شوند. ترکیب این سه اثر بخشی بیشتری نسبت به هریک از آن‌ها به تنهایی دارد.

مزایا

این ماده نیاز به فعال‌سازی نداشته و تاثیر زیادی برحذف مواد آلی ومیکروارگانیسم‌ها دارد. بوی بدی نداشته و مشکلی هم از بابت دفع بهداشتی ندارد. همچنین محرک نیست و با فلزات و پلاستیک هم سازگاری خوبی دارد.

معایب

در برخورد با آهن، روی، برنج و مس و… اثرات مخربی ایجاد می‌کند و در تماس با چشم می‌تواند آسیب‌های جدی ایجاد کند.

پراستیک اسید

از این ماده در آمریکا برای استریل ابزارهای پزشکی، جراحی و همچنین دندانپزشکی استفاده می‌شود.

مزایا

این ماده در صورت تجزیه شدن مواد مضری ایجاد نمی‌کند و هیچ پسمانده‌ای هم به جا نمی‌گذارد. اثرات زیست محیطی نیز ندارد. اما اگر با چشم و پوست تماس داشته باشد، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی شود.

فعالیت این ماده با افزایش دما بیشتر می‌شود و چون یک اسید ضعیف است، در محیط اسیدی فعالیت بیشتری پیدا می‌کند. در محیط قلیایی نیز با اینکه فعالیت کمتری دارد اما وقتی غلظت زیادی داشته باشد، می‌تواند اثر میکروب کشی خوبی داشته باشد. این ماده در اثر تماس با مواد عالی اثر خود را حفظ می‌کند.

اگر با مس، برنج، استیل ساده و آهن گالوانیزه تماس پیدا کند باعث خوردگی می‌شود. اما اگر به آن افزودنی اضافه شود، اثر خورندگی کمتری روی این مواد خواهد داشت.

گلوتارآلدئید

نوعی دی آلدئید اشباع شده بوده و یک ماده ضدعفونی کننده سطح بالا و پرکاربرد است. این ماده به شکل مایع و گاز در دسترس است. در محیط‌های قلیایی فعالیت آن به طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند. این ماده بر روی مایکوباکیوم ها، ویرس‌ها و قارج‌ها موثر است. در محلول‌های قلیایی، پایداری کمی داشته و خیلی زود فعالیت ضد میکروبی خود را از دست می‌دهد.

مزایا

این ماده خواص بیوسیدالی عالی داشته و می‌تواند درحضور مواد آلی فعالیت داشته باشد. همچنین بر روی تجهیزات آندوسکوپی و. . اثر خورندگی ندارد.

معایب

بوی تندی داشته و بر اثر استنشاق باعث تحریک و سوزش دستگاه تنفسی می‌شود.

فرمالدئید

این ماده به صورت گاز و مایع در دسترس است. محلول ایجاد شده از این ماده، فرمالین است و دارای ۳۷ درصد فرمالدئید است. در هنگام استفاده از این ماده حتما باید دستکش داشته و هیچ گونه تماس مستقیمی با آن نداشت. این ماده از نوع ضدعفونی کننده‌های سطح بالاست ولی از آنجا که بوی بدی داشته و گازهای تحریک کننده ایجاد می‌کند، استفاده از آن خیلی کمتر شده است.

ضدعفونی کننده‌های سطح متوسط

از مواد ضدعفونی‌ کننده سطح متوسط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کلر و ترکیبات کلره
2. ید و ترکیبات یده
3. الکل ها

کلرو ترکیبات کلره

از بین مواد ضدعفونی کلردار، هیپوکلریت‌ها استفاده بیشتری دارند و به دو صورت مایع و جامد در دسترس است. مواد ضدعفونی کننده خانگی از این نوع هستند. این ماده خواص ضد میکروبی زیادی داشته و پسماندهای شیمایی از خود به جا نمی‌گذارد. همچنین ارزان بوده و سرعت تاثیرگذاری بالایی دارد. این ماده می‌تواند ارگانیسم‌های خشک شده یا تثبیت شده‌ای که روی سطوح ایجاد شده‌اند را پاک کند. میزان مسمومیت ناشی از این ماده هم بسیار کم است.

در محیط اسیدی فعالیت کمی دارد. اگر غلظت آن زیاد باشد، خاصیت ضدمیکروبی آن نیز بیشتر می‌شود و در زمان کمتری می‌تواند میکروارگانیسم‌ها را از بین ببرد. دمای زیاد هم می‌تواند فعالیت این ماده را افزایش دهد. اگر با غلظت بالا به عنوان سفید کننده خانگی استفاده شود باعث تحریک چشمی یا دهانی- حلقی می‌شود. همچنین باعث سوختگی‌های معده‌ای می‌شود. غلظت‌های بالا همچنین می‌تواند باعث خورندگی فلزات  شود.

ید و ترکیبات یده

در سه گروه اصلی وجود دارند:

1. محلول آبی خالص
2. محلول الکلی
3. ترکیبات یدوفوریک

یدوفور ترکیبی از ید و عوامل حلال بوده و پرمصرف‌ترین آن پویدون آیودین است. این محصول و دیگر یدوفورها باعث حفظ خاصیت ضدعفونی‌کنندگی ید می‌شوند ولی فاقد آلودگی هستند و می‌توان گفت اثر مسموم‌کنندگی ندارند.

ید می‌تواند خیلی زود به دیواره سلولی میکرو ارگانیسم‌ها نفوذ کرده و باعث تخریب و از بین رفتن آن‌ها شود.

این ماده به عنوان یک میکروب کش قوی عمل می‌کند و تقریبا روی همه میکروارگانیسم‌ها اثرگذار است. اما ممکن است برای  نابودی قارچ و باکتری به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. این ماده علاوه بر اینکه به عنوان یک آنتی سپتیک عمل می‌کند، برای ضدعفونی شیشه‌های کشت خون نیز استفاده می‌شود. همچنین برای ضدعفونی تجهیزات بهداشتی نیز کاربرد دارد.

در صورتی که دوز بالایی از این ماده به حفره‌های بدن نفوذ کند، می‌تواند فرد را مسموم کرده و منجر به خونریزی و تورم غشاهای مخاطی شود. اما یدوفور نسبت به پوویدان آیوادین غیر سمی بوده و منجر به التهاب نمی‌شود. برای اینکه یدوفور حداکثر فعالیت ضدمیکروبی را داشته باشد باید بر اساس دستوراالعمل‌های تولید کننده مصرف شود.

الکل‌ها

الکل به شکل دو ترکیب شیمایی اتیل الکل و ایزوپروپیل الکل در مراکز بهداشتی یافت می‌شود. اگر این ماده در غلظت کمتر از ۵۰ درصد رقیق شده باشد، فعالیت و تاثیرگذاری آن کمتر می‌شود. در مورد عملکرد ضدمیکروبی این گونه است که ماهیت پروتئین‌ها را دستخوش تغییر می‌کند.

از الکل برای استریلیزه کردن تجهیزات پزشکی و جراحی استفاده نمی‌شود. از این ماده برای ضدعفونی کردن تروموهای دهانی و مقعدی و… به کار می‌رود. همچنین در گذشته برای ضدعفونی شیشه‌های واکسن استفاده می‌شده است. گاهی نیز برای ضدعفونی مکان‌های آماده‌سازی دارو به کار می‌رود.

الکل با غلظت ۷۰ درصد به عنوان یک ضدعفونی کننده سطح متوسط برای وسایل بحرانی و گاها نیمه بحرانی استفاده می‌شود که باید آن‌ها را به مدت ۱۰ دقیقه در الکل غوطه‌ور کرد.

معایب

الکل باعث از بین رفتن لاک شیشه‌ای چسبیده به لنز و همچنین سفت کردن لاستیک‌ها وسفید کردن لاستیک‌های پلاستیکی و… می‌شود. از آنجایی که این ماده قابلیت اشتعال دارد، بنابراین باید درمحیط‌های سرد دارای تهویه مناسب نگهداری شوند. همچنین به سرعت تبخیر می‌شود و برای استفاده کمی طولانی‌تر باید وسایل را در محلول الکل فرو برد.

مواد ضدعفونی‌ کننده سطح پایین

• فنل و ترکیبات آن
• ترکیبات آمونیوم کواترنر

فنل و ترکیبات فنلی

این ترکیب اگر با غلظت زیاد استفاده شود، به عنوان یک سم تروتوپلاسمیک عمل کرده و در دیواره سلولی نفوذ و آن را تخریب می‌کند و منجر به تجزیه پروتئین‌های سلولی می‌شود. فنل در غلظت پایین که وزن مولکولی بالاتری دارند، سیستم‌های آنزیمی را غیرفعال کرده و باعث نابودی باکتری‌ها می‌شود.

فنلینک‌ها بر روی باکتری‌های گرم مثبت تاثیرگذاری بیشتری دارد، اما در برابر باکتری‌های گرم منفی و ویروس ها، فعالیت کمتری از خود نشان می‌دهند. این مواد در محیط‌های اسیدی و خنثی عملکرد بهتری دارند.

برای ضدعفونی محیط بیمارستانی و آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شود، اما از آنجایی که این ماده باعث افزایش بیلی روبین می‌شود، استفاده از آن در بخش نوزادان ممنوع است.

ترکیبات آمونیوم کواترنر

این ماده ترکیب چهارگانه‌ای است که استفاده گسترده‌ای به عنوان ضدعفونی کننده دارد. این ترکیبات خاصیت تمیزکنندگی خوبی دارند. بررسی‌ها نشان داده که در مورد باکتری‌های گرم مثبت فعالیت بهتری از خود نشان می‌دهد و می‌تواند آنزیم‌ها را غیرفعال کرده و ماهیت پروتئین‌های سلولی را تغییر دهد و سرانجام سبب تخریب غشای سلولی باکتری‌ها گردد. از این ماده به عنوان ضدعفونی کننده بیمارستان‌ها نیز استفاده می‌شود.

این ترکیبات چهارگانه خاصیت سمی خیلی کمی دارند اما تماس با آن‌ها به مدت طولانی می‌تواند باعث التهاب شود. از این ماده به عنوان پاک کننده سطوح غیربحرانی مثل زمین و دیوارها استفاده می‌شود.

اشکلال مختلف مواد ضدعفونی‌ کننده

مواد ضدعفونی‌ کننده به شکل‌های مختلفی عرضه می‌شوند که عبارتند از:

•  مایع
•  اسپری
•  حوله
•  ژل و فوم

از این ضدعفونی کننده‌ها معمولاً در جراحی‌های پوستی استفاده می‌شود. تمام داروهای ضد عفونی کننده مورد بحث به صورت موضعی بر روی سطح پوست تجویز می‌شوند. استفاده از هریک از این مواد بستگی به غلظت، فرمولاسیون و نوع کاربرد دارد. ولی چیزی که درهمه آن‌ها مشترک است، استفاده از آن‌ها بر روی سطح پوست است.

اسپری

استفاده از نوع ضدعفونی کننده با استقبال بیشتری در میان عموم مواجه شده که مهمترین دلیل آن کاربرد آسان است. که البته ممکن است معایبی هم داشته باشد. درهنگام استفاده از ضدعفونی کننده به شکل اسپری، ماده ضدعفونی کننده به صورت مستقیم روی پوست اسپری می‌شود، اما باید توجه داشت که استفاده بیش از حد می‌تواند مشکلات تنفسی برای بیماران ایجاد کند و یا حتی خطراشتعال به همراه داشته باشد.

طبق یکی از مطالعاتی که توسط پژوهشگران آلمانی منتشر شده، استفاده از اسپری‌ها یا دستمال‌های ضدعفونی کننده روی پوست ممکن است باعث تحریک پوست و چشم شود.

حوله

دستمال‌هایی هستند که به مواد ضدعفونی کننده آغشته شده‌اند و دردسته‌بندی‌ها دربسته، به منظور استفاده موضعی استفاده می‌شوند.

ژل و فوم

به این دلیل که درحین استفاده حس بهتری به همراه دارد و همچنین مدت زمان کمتری برای خشک شدن نیازدارد، بعد از اسپری، بیشتر کاربرد را در بین مردم دارد.

عفونت‌های بیمارستانی، تبدیل به یک مشکل جدی شده و میزان شیوع آن درحدود ۱۰ درصد است.

در محیط‌های بیمارستانی که بهداشت دست بسیارمهم است، استفاده از ژل بهداشتی که بر پایه الکل ساخته شده، هر چه سریعتر میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برد. به این دلیل که ژل، سرعت اثربخشی بالاتری دارد و در ۴۰ ثانیه تاثیر خود را می‌گذارد، بنابراین استفاده روزانه آن توصیه می‌شود. البته زمانی که آلودگی دست زیاد باشد ابتدا باید دست را با صابون شستشو داده و سپس از ژل استفاده کرد. ژل‌هایی که بر پایه الکل هستند، بدون نیاز به آب، اثر میکروبپال خوبی دارند و می‌توانند خیلی زود تاثیر خود را بگذارند.

بهترین ضدعفونی کننده

از بین مواد مختلف ضدعفونی، ماده‌ای که در زمان کم بیشترین تاثیر را داشته و همچنین دارای کم‌ترین تحریک پوستی باشد، معیاری برای پرمصرف بودن آن خواهد بود. از جمله فاکتورها، برای انتخاب یک ماده ضدعفونی عبارتند از:

•  میزان اثربخشی بالا
• حساسیت کم
• مقرون به صرفه بودن
• بوی خوب
• دسترسی راحت
• استفاده آسان
• کمترین زمان تاثیر گذاری

با توجه به فاکتورهای بالا جهت ضدعفونی موثر و سریع دست‌ها و تجهیزات و همچنین ضدعفونی پوست و محل زخم میتوان به انواع سارفوسپت (SURFOSEPT) و درموسپت (DERMOSEPT) و نانوسیل و… در قالب‌های مختلف همچون اسپری، ژل و یا محلول تولید شرکتهای مختلف اشاره کرد.

در مورد کاربرد مواد ضدعفونی‌ کننده، دسته‌بندی‌هایی مطرح می‌شود، که شامل محل مورد مصرف مثل دست، پوست و سطوح است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

دست

به دلیل اینکه نمی‌توان برای ضدعفونی دست از استریلیزاسیون استفاده کرد، بنابراین برای پیشگیری از عفونت میبایست از مواد کم ضرر برای دست استفاده کرد که از جمله این مواد الکل است.

 الکل

پرکاربردترین ضدعفونی کننده برای دست، اتیل الکل و ایزوپروپیل الکل با غلظت ۶۰-۹۰ ٪ است که در بین مراکز بهداشتی مورد قبول است. در ایران نیز در بیشتر درمانگاه‌ها و مراکز درمانی، الکل برای ضدعفونی دست‌ها و وسایلی مانند ترومتر و اندوسکوپ به کار می‌رود.

کلرهگزیدین

این ماده سازگاری خوبی با پوست و غشاهای مخاطی دارد و از آن برای ضدعفونی سطح پوست پرسنل مراکز درمانی و سایر مصارف پزشکی استفاده می‌شود. این ماده ضدعفونی کننده‌ای سطح پایین بوده و در موارد اسیدی بالا رسوب کرده و درموارد اسیدی پایین، به صورت ناپایدار عمل می‌کند.

ید

بر روی تمام میکرو ارگانیزم‌ها به عنوان میکروب کش قوی استفاده می‌شود دردسته گندزداهای سطح متوسط قرار می‌گیرد و شامل سه گروه محلول زیر است:

• محلول‌های آبی خالص
• محلول‌های الکلی
• ترکیبات یدفوریک مثل بتادین

بتادین در گذشته بسیار پرکاربرد بوده است؛ اما چون اثرگذاری آن در مقایسه با تاثیرات منفی آن بسیار کم می‌بود، استفاده از آن خیلی کمتر از گذشته شده است. بتادین می‌تواند در اندام‌های غددی و بیماری گواتر فعالیت بیش از حدی ایجاد کند و اگر دوز بالایی از این ماده به بدن راه پیدا کند می‌تواند باعث مسمویت شود.

با توجه به مواردی که ذکر کردیم، بهترین ماده صدعفونی کننده برای دست، الکل است که سازگاری بیشتری با دست داشته و مقاومت میکروبی بالایی هم دارد. همچنین اگر با مواد دیگری ترکیب شود به عنوان ژرمیسید عمل می‌کند.

پوست

از ترکیباتی که برای دست استفاده می‌شود می‌توان برای پوست هم استفاده کرد.

الکل

به این دلیل که تاثیر زیادی داشته و خیلی زود اثر می‌کند برای پوست هم کاربرد دارد. اما چون خیلی فرار است بنابراین در مراکز بهداشتی ژرمیسیدهایی می‌سازند که بر پایه الکل هستند.

بتادین

بتادین در گذشته یک ماده پرمصرف برای ضدعفونی کردن پوست بوده و هنوز هم جایگاه خود را حفظ کرده است و در ناحیه مخاط هم از آن استفاده می‌شود و اثرگذاری بالایی دارد.

ابزار و وسایل

در مورد ضدعفونی کننده‌های ابزار و وسایل می‌توان به سه دسته اشاره کرد:

بحرانی – نیمه بحرانی – غیر بحرانی

بحرانی

ابزاری که اگر به میکروارگانیزم آلوده شوند می‌توانند عفونت ایجاد کنند. بنابراین ضدعفونی کردن این وسایل ضروری است. از جمله این ابزارهای بحرانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ابزارهای جراحی
• کانترهای قلبی
• ابزارهای کاشتنی

برای استریل کردن این ابزارها از روش استریلیزاسیون بخار استفاده می‌شود و اگر این ابزاها به حرارت حساس باشند، در اینصورت از اتیلن اکساید یا گاز پلاسمای پراکسید هیدروژن برای ضدعفونی کردن آن‌ها استفاده می‌شود. البته قبل از آن باید ابتدا مواد عالی و معدنی روی آن‌ها پاک شود.

نیمه بحرانی

اگر ابزارها با عشاهای سلولی، پول و یا مخاط‌ها در تماس بوده باشند، می‌توانند آلوده شوند، بنابراین حتما باید ضدعفونی شوند. از جمله این ابزارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  وسایل درمانی و بیهوشی
•  آندوسکوپ ها
•  تیغه لارنگوسکوپ ها
•  پروب ها
•  کانترهای مانومتر آنورکتال
•  حلقه‌های تنظیم کننده دیافراگم

برای این ابزارهای نیمه بحرانی، باید از ضدعفونی کننده‌های سطح بالا استفاده کرد. ضدعفونی این ابزارها توسط پاستوریزاسیون ویا محلول‌های ضدعفونی کننده صورت می‌گیرد.

غیربحرانی

برای تمیزی این ابزارها که با پوست سالم تماس داشته اند، از ترکیبات فنیک، یدفورها و الکل استفاده می‌شود. از جمله‌ای ابزارهای نیمه بحرانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  کاف‌های فشارسنج
•  عصای زیربغل
•  ظروف غذا
•  میز کنار تخت و…

موارد بسیار دیگری در مورد کاربردهای ضدعفونی کننده‌ها وجود دارد که به پاره‌ای از آن‌ها می‌پردازیم:

بهتر است مواد غذایی را که خریداری می‌کنید قبل از گذاشتن درون یخچال یا کابینت، ضدعفونی کنید. البته باید ضدغفونی کننده‌ای که استفاده می‌کنید بدون مواد الکی و سمی باشد. در محیط آشپزخانه، سینک و اسکاچ‌ها به دلیل اینکه اکثرا رطوبت دارند، محل مناسبی برای رشد عوامل بیمای‌زا هستند. پس حتما باید ضدعفونی شوند. همچنین پس از اینکه سطل زباله را خالی کردید باید آن را ضدعفونی کنید. در محیط‌هایی نیز که فکر می‌کنید آلوده هستند، حتی می‌توانید لباسهایتان را و حتی مبل و پرده و دیگر جاها را ضدعفونی کنید.

زمانی که فردی در خانواده ناقل ویروس باشد، باید تمام دستگیره ها، کلید برق و… را که فرد بیمار با آن‌ها تماس داشته را ضدعفونی کنید. مخصوصا سرویس‌های بهداشتی که از مهمترین موارد انتقال ویروس هستند. حتی در محل کار نیز می‌توانید برای تمیز کردن وسایل شخصی استفاده کنید. در چنین مواردی دستمال کاغذی را به محلول آغشته کرده و روی وسایل بکشید. حتی برای ضدعفونی گوشی، سوئیچ و… نیز میتوانید از این مواد استفاده کنید.

ویژگی‌های یک ضدعفونی کننده خوب

اگر قرار باشد محدوده‌ای ضد عفونی شود، باید از ماده ضدعفونی کننده‌ای استفاه شود که موفق شده مجوزهای مربوطه و تاییدیه‌های آزمایشگاه‌های معتبر را دریافت کند. همچنین باید خاصیت مکروب کشی داشته و دارای رنگ و بوی مطبوعی باشد که بتواند بوع نامطبوع فضا را بگیرد. در عین حال باید قابلیت از بین بردن میکروب‌ها و باکتری روی سطوح را داشته و از ایجاد فارچ و کپک و… بر روی این سطوح پیشگیری کند. برای این کار باید حداکثر اثربخشی را داشته باشد.

از طرفی باید استفاده از آن آسان بوده و قیمت مناسبی نیز داشته باشد. در ساخت اسپری ضدعفونی کننده از مواد سمی استفاده نشود و علاوه بر ضدعفونی، باید خاصیت تمیزکنندگی هم داشته باشد. اثر نامطلوب و خورندگی نداشته باشد تا بتوان از آن برای سطوح مختلف استفاده کرد. مهمترین نکته اینکه اثرات زیست محیطی در پی نداشته باشد و در صورت ترکیب شدن با مواد شوینده و شیمیایی، خواص خود را حفظ کند. از موارد دیگر قابل توجه اینکه قابل اشتعال نبوده، محلول در آب و پایدار بوده و نیاز به شستشوی مجدد نباشد و اگر برای دست استفاده می‌شود باعث ایجاد عوارض پوستی نشود.

مواد ضدعفونی‌ کننده در چه زمینه‌هایی استفاده می‌شوند؟

مراکز درمانی

در مکان‌هایی مثل بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و داروخانه‌ها که بیشتر در معرض آلودگی قرار دارند، باید حتما از این مواد استفاده کنند. حتی در نانوایی ها، سوپرمارکت‌ها و شیرینی فروشی‌ها و… که به نوعی به مردم خدمات می‌دهند حتما باید از ضد عفونی کننده‌ها استفاده شود. به طور کل باید درمشاغلی که با مردم سروکار دارند، حتما باید موارد بهداشتی را هم مردم و هم ارائه کننده خدمات رعایت کنند.

البته باید در استفاده از مواد ضدعفونی‌ کننده مواردی رعایت شود؛ برای مثال ممکن است افردی به این مواد حساسیت داشه باشند، بنابراین در صورت استفاده باید پنجره‌ها را باز کنید. مورد دیگر اینکه وقتی به خانه می‌روید یک بار وسایل خود را ضدعفنونی کنید کافی بوده و نیاز نیست هر ساعت ضدعفونی شوند و یا بارها دست‌های خود را بشویید. چرا که شستن مکرر دست‌ها ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد.

به تمامی فرایندهای مرتبط با پاکسازی، ضدعفونی و اسنریلیزاسیون آلودگی‌زدایی می‌کنند. اگر این فرایند به درستی انجام شود، یک وسیله آلوده، به یک وسیله ایمن تبدیل می‌شود. بسیاری از عفونت‌های بیمارستانی ناشی از وسایل پزشکی آلوده است. برای جلوگیری از این مشکل، باید تمام میکروارگانیسم‌های زنده را نابود کرده و اگر انجام این کار غیرممکن بود، می‌توان تا جای ممکن تعداد آن‌ها را کاهش داد. بدین منظور باید نسبت به مواد ضدعفونی‌ کننده اطلاعات کافی به دست آورد و نوع وسایلی که باید برای از بین بردن آن‌ها به کار می‌رود را شناخت.

دندانپزشکی

در زمینه دندانپزشکی هم گزارش‌هایی مبنی بر آلودگی یونیت‌های دندانپزشکی وجود دارد که عوارضی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین باید از مواد ضدعفونی‌ کننده مناسب و بی‌خطری برای پاکسازی آن‌ها استفاده کرد. توربین‌های دندانپزشکی چون از پتانسیل بیشتری برای انتقال میکروب‌ها و ویروس‌ها برخوردارند می‌توانند به راحتی انتقال دهنده ویروس‌ها و باکتری‌ها باشند.

چون این توربین‌ها خیلی با سرعت متوقف می‌شوند، مایعات آلوده‌زا مثل بزاق وارد لوله‌ها می‌شود. بنابراین حتما باید پس از استفاده برای هر بیمار به خوبی ضدعفونی و استرلیزه شده تا برای بیمار بعدی آماده باشند.

البته متخصصین ضدعفونی می‌توانند در خانه و محل کار حاضر شوند که در اینصورت نیاز شما به مواد ضدعفونی‌ کننده کمتر شده و هزینه‌های ضدعفونی کمتر می‌شود. این متخصصین نقاط پرخطر را شناسایی کرده و به وسیله ضدعفونی کننده‌های کم خطر یا بی‌خطر که ساکنین را آزار ندهد، باعث نابودی تمام میکروب‌ها و ویروس‌ها شوند.

انواع ضدعفونی‌ کننده از لحاظ نوع محصول

انواع ضد عفونی کننده‌ها معمولا به صورت محلول یا ژل عرضه می‌شوند که هر یک نقاط ضعف و قوت خود را دارند.

محلول‌های ضدعفونی‌ کننده

با توجه به اینکه محلول‌های ضدعفونی کننده تنوع بالایی دارند و تولید کنندگان این محصولات هم مدعی بهترین بودن محصول خودشان هستند، اما همچنان برخی ابهامات درباره عملکرد آن‌ها وجود دارد.

یک محلول ضدعفونی کننده قابل عرضه در بازار، باید بتواند تاییدیه‌های لازم را از سازمان غذا گرفته و موفق به دریافت سیب سلامت گردد. همچنین باید تاییدیه‌های آزمایشگاه‌ها معتبر بین المللی را نیز داشته باشد. به علاوه باید این قابلیت را داشته باشد که بتواند نزدیک به ۱۰۰٪ از قارچ ها، ویروس‌ها و باکتری را از بین ببرد. یعنی بتواند طیف وسیعی از میکرو ارگانیسم‌ها را در حداقل زمان ممکن نابود کنند.

همچنین بهتر است این محلول‌ها تا جای ممکن اثر زیست محیطی نداشته باشند. البته که تولید محصولی که طبیعی و ارگانیک بوده و از طرفی اثربخشی بالایی داشته باشد، کار پیچیده‌ای است. حتی گاهی فرموله کردن گیاهان دارویی به مراتب سخت‌تر از ترکیبات صنعتی و شیمیایی است.

پراستفاده‌ترین محلول‌های ضدعفونی کننده

از پراستفاده‌ترین ضدعفونی‌کننده‌ها می‌توان به نوع الکلی آن‌ها اشاره کرد که در نابودی میکروب‌ها و باکتری‌ها کارآمد هستند. من جمله ضدعفونی کننده‌های الکلی می‌توان به اتانول، ایزوپروپانول و پروپانول اشاره کرد که برای پاکسازی سطح پوست مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین از آنجایی که الکل توانایی بالایی در از بین بردن ساختار پروتئین‌ها و انعقاد میکروب‌ها دارد، به یک ماده کارآمد ومناسب برای از بین بردن انواع زیادی از ویروس‌ها و باکتری‌ها تبدیل شده است.

البته اگر محول مورد نظر فقط الکل خالص باشد و با ماده دیگر ترکیب نشده باشد، توانایی زیادی در از بین بردن میکروب‌ها نخواهد داشت.

چون اگر بدون آب باشد، ساختار پروتئین‌ها به کلی از بین از بین نخواهد رفت. این موضوع باعث شده است که محلول‌های ضدعفونی کننده در بهترین حالت، ۶۰ الی ۹۵ درصد الکل، و مابقی آب و ترکیبات دیگر باشد.
ضدعفونی کننده‌های الکلی
با این تفاسیر می‌توان گفت که الکل صنعتی انتخاب خوبی برای تمیزکردن دست‌ها باشد، اما آیا واقعا این طور است؟

در اینکه الکل یک محلول ضدعفونی کننده قوی بوده و توان بالایی در از بین بردن ارگانیسم‌ها دارد، شکی نیست، اما می‌تواند عوارضی برای پوست به همراه داشته باشد. مخصوصا برای کسانی که مدام دستانشان را با الکل تمیز و ضدعفونی می‌کنند.
الکل باعث می‌شود رطوبت پوست از بین رفته و ترک بخورد. خشک شدن بیش از حد پوست و ترک خوردن آن، می‌تواند انتقال عفونت‌ها را بیشتر کند؛ بنابراین استفاده زیاد از الکل، با محدودیت‌هایی همراه است. مگر آنکه بتوان به محلول مورد نظر، نرم‌کننده‌هایی اضافه کرد که مشکل خشک شدن پوست را حل کند.

ضدعفونی کننده‌های غیر الکلی

به‌طورکلی، دو نوع ضدعفونی‌کننده برای دست داریم که یکی ضدعفونی‌کننده الکلی و دیگری بدون الکل است. برای تهیه محصولات بدون الکل، معمولا از موادی مثل کلراید یا تریکلوزان استفاده می‌کنند.

این محصولات در مقایسه با محلول‌های الکلی، عوارضی برای پوست ایجاد نمی‌کنند. اما نکته‌ای که در مورد آن‌ها وجود دارد این است که غلظت ترکیب‌هایی که در آن‌ها به کار رفته باید مقدار معینی برسد که بتواند ارگانیسم‌ها را از روی پوست پاک کند.

با توضیحاتی که ارائه دادیم، متوجه شدیم که الکل این توانایی را دارد که طیف وسیعی از باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین ببرد و این دقیقا، چیزی است که از یک محلول ضدعفونی کننده خوب انتظار می‌رود. پس می‌توان نتیجه گرفت که در مواقعی که به آب و صابون دسترسی نداریم، ضدعفونی‌کننده‌های دست الکلی بهترین گزینه هستند.

میزان الکل در ترکیبات ضدعفونی کننده ها

در کل کارایی ضدعفونی کننده‌های الکلی، به میزان الکلی که در ترکیب آن‌ها استفاده شده است بستگی دارد. یعنی چیزی در حدود ۶۰ الی ۹۵ درصد محلول باید از الکل باشد. برای مثال محلولی که حاوی ۶۰ درصد الکل بوده و در ترکیب آن از نرم کننده‌هایی مثل گلیسیرین و آلوئه ورا استفاده شود که مانع خشکی پوست شود، انتخابی ایده آل است، مثل ژل‌های ضدعفونی کننده.

نکته دیگری که باید در مورد ترکیبات ضدعفونی‌کننده وجود دارد این است که تاثیر مدام و آنی در از بین بردن میکروب‌ها دارند؛ یعنی بلافاصله پس از استفاده، میکرب‌ها نابود می‌شوند و دست تا مدت نسبتا زیادی تمیز می‌ماند. در خیلی از این محصولات، از ترکیباتی مثل غلظت‌دهنده‌ها (thickeners) و مواد خوش بو کننده هم استفاده می‌شود که برای مصرف کنندگان خوشایند باشد

نحوه استفاده از مواد ضدعفونی‌ کننده

طرز استفاده صحیح از ضدعفونی‌کننده دست اینگونه است که در زمان استفاده، باید مقدار مناسبی از آن را به مدت ۲۰ ثانیه روی دست خود بمالید، طوری که تمام دست آغشته شود و سپس بگذارید دست‌هایتان در معرض هوا قرار گرفته و خشک شوند.

ژل‌های‌های ضدعفونی کننده الکلی

ژل‌های ضد عفونی کننده‌ای که برای شست و شوی دست‌ها استفاده می‌شود، محصول جدیدی نیست. این ژل‌ها که بر پایه الکل هستند، همانند محلول‌های ضدعفونی کننده‌ای که به صورت اسپری هستند، در جاهایی استفاده می‌شوند که امکان شستشوی دست با آب و صابون وجود ندارد.

ژل‌های‌های ضدعفونی غیرالکلی

این ژل‌ها در رنگ‌ها و رایحه‌های مختلفی در بازار عرضه می‌شوند. برخی از این ژل‌های ضدعفونی کننده ممکن است فاقد الکل باشند و از ترکیبات غیر الکلی در ساخت آن‌ها استفاده شده باشد. حتی گاها دیده می‌شود که دستور ساخت چنین ژل‌هایی در شبکه‌های مجازی و اینترنت آموزش داده می‌شود. تا جایی که خیلی از ژل‌های ضدعفونی کننده‌ای که در بازار وجود دارند بدون الکل و ساده هستند و می‌توان گفت عملا در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی نمی‌شود از آن‌ها استفاده کرد. بنابراین این سوال مطرح می‌شود که کدام یک از ژل‌های ضدعفونی کننده نقش بیشتری در از بین بردن انواع میکروب ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها دارند؟

ژل‌های ضدعفونی کننده الکلی یا غیر الکلی؟

متخصصان بر این باورند که انواع اسپری‌ها و ژل‌های ضدعفونی کننده در صورتی می‌توانند باعث نابودی ارگانیسم‌ها شوند که، حاوی حداقل ۶۰ درصد الکل باشند.

باورهای غلط درمورد ژل‌های ضدعفونی کننده

ممکن است شما هم شنیده باشید که گفته می‌شود اگر از ژل ضدعفونی کننده در برابر گرما و تابش مستقیم آفتاب استفاده کنید، ممکن است منجر به انفجار شود و این باعث نگرانی‌هایی در مورد استفاده از ژل‌های ضدعفونی شده است. ممکن است خیلی‌ها گمان کنند الکل موجود در این ژل‌ها قابل اشتعال است و می‌ترسند از این که آن را در جیب یا کیف خود بگذارند. اما بهتر است بدانید که این ترس‌ها بی‌مورد هستند.

نظر متخصصین در مورد انفجار ژل‌های ضدعفونی کننده

روزنامه لیبراسیون چاپ فرانسه در مورد خطر اشتعال این ژل‌ها می‌گوید که باید به دستورالعمل‌هایی که روی این ژل‌ها نوشته شده‌اند دقت کنید؛ چون در اکثر آن‌ها دمای احتراق نوشته شده است. دمای احتراق در این ژل‌ها معمولا بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ درجه سانتی‌گراد است. شرکت‌های فرانسوی تولید کننده این محصولات، اعلام کرده‌اند که اگر این ژل در داخل اتومبیل و زیر گرما باشند، باز هم امکان آتش گرفتن آن‌ها وجود ندارد، چون که در این حالت دمای ماشین بیشتر از ۷۰ درجه سانتی گراد نخواهد بود. پس با این تفاسیر شعله گرفتن این ژل ها، امری غیر ممکن است.

آب و صابون بهتراست یا محلول‌ها و ژل‌های ضدعفونی کننده؟

در مورد استفاده از انواع ضد عفونی کننده‌ها باید به این نکته توجه داشته باشید که درست است که ضدعفونی کننده‌ها می‌توانند مقدار قابل توجهی از میکروب‌ها را از روی دست شما پاک کنند اما اگر دست‌ها چرب یا کثیف باشند، این ضدعفونی کننده‌ها تاثیری در از بین بردن میکروب‌ها نخواهند داشت. نکته دیگر اینکه اگر به هر دلیلی وارد دهان شما شدند، می‌توانند باعث مسمومیت شوند.

بخش دوم

متخصصین تاکید دارند که در صورت دسترسی نداشتن به آب و صابون، برای کاهش انواع میکروب ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها از روی پوست از ژل‌های ضدعفونی کننده‌ای استفاده کنید که الکلی با غلضت ۶۰ درصد را داشته باشند. به این ترتیب مانع از انتقال ویروس‌ها به دیگری خواهید شد.

با توجه به مواردی که اشاره کردیم و از مزایا و معایب ضدعفونی کننده‌های الکلی و غیرالکلی گفتیم، شستن دست‌ها با آب و صابون بهترین گزینه است، چرا که باعث از بین رفتن انواع ارگانیسم‌های روی دست شده و هیچ گونه خطری هم برای فرد ندارد. استفاده از مواد ضدعفونی‌ کننده تنها زمانی توصیه می‌شود که فرد دسترسی به آب و صابون برای شستشوی دست‌ها نداشته باشد.

با توجه به مطالبی که در مورد ضدعفونی کننده‌های الکی و غیر الکلی گفته شد، می‌توان گفت در شرایطی مثل الان که با کووید-۱۹ در گیر هستیم، بعد از شست وشوی دست‌ها با آب و صابون، بهترین گزینه، محصولات ضدعفونی‌کننده الکلی هستند.

هنوز ماهیت دقیق ویروس کووید-۱۹ معلوم نیست و درمان قطعی هم برای از بین بردن آن وجود ندارد، پس باید نکات بهداشتی را رعایت کرده و مرتب دست‌ها را بشویید تا مانع از شیوع بیشتر آن شوید

ضدعفونی کننده‌ها را می‌توان از لحاظ شرکت سازنده یا واردکننده به چند دسته تقسیم‌بندی کرد. شرکت‌های زیادی در زمینه تولید ضدعفونی کننده‌ها فعالیت می‌کنند. اما نکته مهم و قابل توجه این است که باید برندی را انتخاب کرد که معتبر و دارای مجوز باشد.

ضدعفونی کننده دست آتی

در دوران شیوع ویروس کرونا و همچنین در فصل زمستان که بیماری آنفولانزا شیوع بیشتری دارد، استفاده از ضدعفونی کننده‌های دست می‌تواند دست‌ها را تمیز و بدون آلودگی نگه دارد. همچنین از ابتلا به بیماری جلوگیری می‌کند. برند آتی، یکی از برندهای آرایشی بهداشتی ایرانی است که در زمینه تولید ضدعفونی‌ها توانسته است بهترین و باکیفت ترین‌ها را تولید کند.

ضدعفونی‌هایی که توسط برند آتی تولید می‌شوند، انواع مختلفی دارند. ژل و محلول دو نوع ضدعفونی تولید شده توسط برند آتی هستند که در حجم‌های مختلفی تولید می‌شوند. یکی از پرفروش‌ترین محصولات ضد عفونی این برند، اسپری ضد عفونی کننده دست است.

ژل ضدعفونی کننده آنیون

یکی از انواع ضدعفونی کننده‌های پراستفاده، ژل‌ها هستند. آنیون شرکتی است که ژل‌های ضدعفونی دست را تولید می‌کند. این شرکت، شرکتی فرانسوی است که در ابتدا کار خود را با تولید ضدعفونی کننده لبنیات آغاز کرد. در حال حاضر این شرکت مواد ضدعفونی کننده خود را از نمک وانادیم تولید می‌کند. همچنین توانسته است ضدعفونی کننده‌های مورد استفاده در بخش مختلف بیمارستانی را هم تولید کند.

ژل ضدعفونی کننده آنیون، دارای دو نوع الکل به نام‌های اتانول و فنوکسی اتانول است. ژل‌های دست آنیون، در دو نوع بدون اسانس و حاوی اسانس تولید می‌شوند. از ویژگی‌های ژل‌های آنیون این است که در حین استفاده و مالش دست‌ها به یکدیگر، ژل به مایع تبدیل شده و جذب پوست می‌شود.

برند لیزوفرم

یکی دیگر از برندهای خارجی تولید کننده ضدعفونی، برند آلمانی لیزوفرم است. این شرکت کار خود را از سال ۱۹۰۰ میلادی آغاز و تا به امروز محصولات ضدعفونی کننده زیادی را به بازار عرضه کرده است. محصولاتی که توسط این شرکت تولید می‌شوند با دو نام تجاری لیزوفرم و لیزوفرمین به فروش می‌رسند. ضدعفونی کننده‌های دست و سطوح برای بیشتر افراد مناسب است. این شرکت چندین محصول ضدعفونی کننده برای دست و سطوح در حجم‌های مختلف تولید می‌کند. به غیر از آن ضدعفونی کننده‌های مخصوص مصارف خاص از جمله بیمارستان را هم تولید می‌کند.

از ویژگی‌های منحصر به فرد محصولات ضدعفونی کننده این برند، می‌توان به خاصیت فوق العاده ضد خشکی پوست اشاره کرد. استفاده از الکل حتی مقاوم‌ترین باکتری‌ها را هم از بین می‌برد. اما مشکلی که در استفاده از الکل وجود دارد، این است که پوست را خشک می‌کند. برند لیزوفرم توانسته است که با تولید مکمل‌های خاصی، مانع از خشک شدن پوست بعد از استفاده از محلول شود. نکته قابل توجه دیگری که درمورد این برند وجود دارد این است که در حال حاضر محصولات لیزوفرم به عنوان یکی از بی‌خطرترین‌ها شناخته می‌شود. در ساخت این محصولات، از رایحه استفاده می‌شود تا دست‌ها بعد از استفاده و ضدعفونی شدن، خوشبو شوند.

برند میکروزد

یکی دیگر از انواع برندهای ضدعفونی کننده، برند میکروزد است که ضدعفونی‌های خود را در انواع مختلفی تولید می‌کند. برای مثال می‌توان به ضدعفونی‌های بیمارستانی، دامپزشکی و صعنتی اشاره کرد. ضدعفونی‌های بیمارستانی شامل ضدعفونی کننده‌هایی هستند که برای ضدعفونی کردن سطوح، محل زخم‌ها و غیره استفاده می‌شود. از ضدعفونی کننده‌های دامپزشکی برای ضدعفونی کردن جای دام ها، ماشین آلات، سالن کشتار و غیره استفاده می‌شود. همچنین ضدعفونی کننده‌های صنعتی نیز برای ضدعفونی کردن سطوح، زمین‌های سالنی، دیوارها و غیره استفاده می‌شوند.

برند فیروز

یکی دیگر از انواع برندهای ضدعفونی کننده، برند فیروز است. فیروز شرکتی بهداشتی و ایرانی است که بیش از ۴۷ سال سابقه دارد. محلول‌های ضدعفونی کننده فیروز در بین مردم معروف هستند و در هر مغازه یا فروشگاهی می‌توان آن‌ها را پیدا کرد. با شیوع بیماری کرونا، شرکت فیروز تولید انواع ضدعفونی کننده‌های دست، سطوح مختلف، سبزیجات و غیره را تولید کرد. کیفیت محصولات فیروز بالا بوده و افراد زیادی از این برند استفاده می‌کنند.

برند پادینا

از دیگر برندهای فعال در زمینه تولید ضدعفونی کننده ها، برند پادیناست که زیرمجموعه‌ای از شرکت اکسیر کادوس است. این برند انواع ضدعفونی کننده‌های دست و سطوح را در حجم‌های متفاوتی تولید می‌کند و توانسته است بخشی از بازار را به خود اختصاص دهد.

برند استریلویم

برند استریلویم تحت نظر شرکت BODE فعالیت می‌کند. به غیر از کیفیت بالای محصولات استریلویم، بسته‌بندی‌های محصولات بسیار شیک و زیبا انجام شده است. به طوری که در نگاه اول، مشتری را جذب خود می‌کند. یکی از انواع محصولات این برند، ضدعفونی کننده دست است که در آن ترکیبی از ۲ نوع الکل دیده می‌شود. نرم کننده نیز در این محلول به کار رفته است. به این دلیل که با استفاده زیاد از آن، پوست دست آسیب نبیند. در حال حاضر یکی از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین محلول‌های ضدعفونی، محلول استریلویم است. چرا که در کمتر از یک دقیقه تمامی ویروس‌ها و باکتری‌های روی دست را از بین می‌برد.

برند رضا راد

شرکت رضا راد یکی از شرکت‌های معتبر در زمینه تولید محصولات بهداشتی و ضدعفونی کننده می‌باشد که هم اکنون با تولید محصولاتی همچون درموسپت پلاس، سارفوسپت کوییک پلاس،  ژل MY HAND و محلول ضدعفونی کننده MY HAND، سارفوسپت فوم،  سارفوسپت ابزار و بسیاری از محصولات دیگر در حجم‌ها و بسته‌بندی‌های متنوع، سهم بزرگی از بازار ایران را به خود اختصاص داده است.

برند کیمیافام

شرکت کیمیا فام یکی از معتبرترین شرکت‌های تولید کننده محصولات دارویی و بهداشتی در ایران است و یکی از معروفترین ضدعفونی کننده‌های بازار به نام نانوسیل دی ۲ پلاس (+NANOSIL D۲) تولید این شرکت میباشد. این محصول در ۲ مدل،  محلول  ضد عفونی کننده دست نانوسیل و محلول ضدعفونی کننده هوای محیط، سطوح و تجهیزات نانوسیل و در بسته‌بندی های متنوع در بازار موجود می‌باشد.

برند برنا

یکی دیگر از شرکت‌های فعال در حوزه محصولات بهداشتی و ضدعفونی شرکت آیریا برنا می‌باشد. این شرکت با تولید محصولاتی مانند Dr. BORNA Handrub و iSept fast و iSept benzox سهم عمده‌ای از بازار محصولات بهداشتی را به خود اختصاص داده است.

جدول تولید کننده‌های داخلی و خارجی

از جمله نکات مهم درباره ضدعفونی کننده‌ها این است که باید نحوه استفاده و نکات ایمنی در حین استفاده را رعایت کنید. دانستن روش صحیح استفاده از ضدعفونی کننده‌ها به شما در پیشگیری از حوادث و اتفاقات کمک می‌کند. در ادامه نکات موجود در همین موضوع را بررسی می‌کنیم و همچنین به سوالات رایجی از جمله این که آیا ضدعفونی کننده‌ها می‌توانند باعث مسومیت شوند؟ پاسخ دهیم. همچنین اشاره‌ای هم به تاثیر ضدعفونی کننده‌ها بر ریه خواهیم داشت.

روش صحیح استفاده از مواد ضدعفونی‌ کننده

دست ها، سطوح و وسایل از جمله راه‌های انتقال بیماری در بین افراد هستند. بنابراین استفاده از ضدعفونی کننده برای پاکسازی دست و سطوح، نکته‌ای مهم است که باید توسط افراد رعایت شود. در مکان‌هایی مانند مطب دکتر یا بیمارستان از ضدعفونی کننده‌ها به مقدار بیشتری استفاده می‌شود.

چرا که این مکان‌ها از جمله مکان‌های پرخطر برای انتقال بیماری‌ها هستند. با شیوع بیماری کرونا و ابتلا چندین میلیون نفر به این بیماری، نهادهای بهداشتی تاکید بیشتری بر استفاده از مایع‌های ضدعفونی دارند. یکی از راه‌های مصون ماندن از بیماری واگیردار کرونا، عدم تماس با محیط آلوده است. در هنگام خروج از خانه باید یک ضدعفونی کننده دست (ژل یا مایع) همراه خود داشته باشید و مرتب دست‌های خود را ضدعفونی کنید. این کار باعث از بین رفتن ویروس و باکتری‌های روی دست شما می‌شود.

بخش دوم

اما آن چه که اهمیت زیادی پیدا می‌کند این است که روش صحیح استفاده از ضدعفونی کننده‌ها چیست؟ آیا همیشه استفاده از ضدعفونی کننده‌ها تاثیر دارد؟ چطور می‌توان فهمید که کدام روش موثرتر است؟ اولین نکته‌ای که در این جا به آن اشاره می‌کنیم این است که دست‌های کثیف یا چرب به خوبی با ضدعفونی کننده‌ها تمیز نخواهند شد. به عبارت دیگر ضدعفونی کننده روی دست‌هایی که چرب و کثیف باشند، تاثیری ندارد.

طبق تحقیقی که اخیرا صورت گرفته، بیشترین جایی که موادضدعفونی تاثیر گذار هستند، محیط‌هایی مانند بیمارستان و کلینیک است. پس برای افزایش تاثیر ضدعفونی کننده، بهتر است ابتدا دست‌ها را با آب و صابون شسته و بعد از ضدعفونی استفاده کنید. لازم به ذکر است که طبق گفته کارشناسان، شستن دست با آب و صابون یکی از موثرترین و قوی‌ترین روش‌ها برای از بین بردن ویروس و باکتری هاست. شاید از خود سوال کنید که اگر به آب و صابون دسترسی نداشتیم، چه کاری باید انجام دهیم؟ در این صورت از ضدعفونی دارای ۶۰ درصد الکل استفاده کنید.

نحوه استفاده و نکات ایمنی در حین استفاده

چند نکته ساده در مورد استفاده از ضدعفونی کننده‌ها وجود دارد که رعایت کردن آن‌ها باعث می‌شود که نتیجه بهتری بگیرید. اگر از ژل ضدعفونی کننده استفاده می‌کنید، هنگام استفاده سعی کنید که ژل را روی تمام نقاط دست خود بمالید. همچنین یک دقیقه صبر کنید تا ژل خشک شود. اگر از الکل استفاده می‌کنید. باید بدانید که الکل زیر ۶۰ درصد قادر به از بین بردن باکتری‌ها نیست و باید درصد ۶۰ الی ۹۵ را استفاده کنید. البته نمی‌توان گفت که بی‌تاثیر است.

الکل زیر ۶۰ درصد جلوی رشد باکتری و ویروس روی دست را میگیرد. اما به طور کامل آن‌ها را از بین نمی‌برد. یک نکته ایمنی مهم در استفاده از ضدعفونی‌ها این است که هیچ گاه نباید آن را ببلعید. چرا که باعث ایجاد مسمویت و حتی گاهی باعث مرگ می‌شود. استفاده از ضدعفونی کننده وقتی بلامانع و بی‌خطر است که خارج از پوست استفاده شود.

استفاده روی زخم باز، چشم‌ها و درون بینی و دهان اصلا توصیه نمی‌شود. بیشتر افرادی که به دلیل خوردن ضدعفونی کننده مسموم می‌شوند، کودکان هستند. بنابراین باید سعی کنید که این مواد را دور از دسترس کودکان قرار دهید. برخی از ضدعفونی کننده‌ها مانند ژل ها، رنگ و بوی خوبی دارند. همین امر باعث جذب کودکان می‌شود. حتی اگر برای فرزندان از این ژل‌ها استفاده می‌کنید، سعی کنید که نظارت کامل داشته باشید و آن را در دسترس کودک قرار ندهید.

آیا ضدعفونی کننده‌ها می‌توانند باعث مسمومیت شوند؟

همانطور هم که در بخش قبلی اشاره کردیم، درصورت استفاده نادرست از ضدعفونی کننده ها، احتمال مسمومیت وجود دارد. گاهی به دلیل استنشاق و بو کردن فرد دچار مسمویت شود. علایم آن نیز شامل سرفه کردن، گلودرد، داشتن احساس سوزش در استخوان سینه و تنگی نفس است. اگر مواد ضدعفونی کننده با چشم فردی تماس داشته باشند، مسمومیت ایجاد می‌کند که اشک ریزی، قرمزی و اختلال در بینایی از جمله علایم آن است. در صورت مشاهده هر یک از این علایم باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. برخی از افراد با استفاده از مواد ضدعفونی کننده روی پوست، دچار حساسیت یا مسمومیت پوستی می‌شوند. این دسته از افراد معمولا دچار قرمزی پوست می‌شوند.

با توجه به این که در ضدعفونی کننده ها، از موادی چون الکل‌ها استفاده می‌شود، باید توجه داشت که الکل وقتی وارد بدن می‌شود، خیلی سریع جذب سیستم گوارش انسان می‌شود. در دوران همه گیری کرونا، بیشتر افراد به غلط تصور می‌کنند که نوشیدن الکل باعث جلوگیری از ابتلا به کرونا می‌شود. نوشیدن الکل تنها باعث ایجاد مسمومیت شده و بسیار خطرناک است. بعد از نوشیدن الکل، علایمی چون استفراغ، بی‌حالی و سرگیجه در فرد دیده می‌شود که باید سریعا به اورژانس مراجعه گردد. فردی که دچار مسومیت با الکل شده، نباید فعالیت‌هایی مانند رانندگی را انجام دهد. همچنین از مصرف قهوه و سایر نوشیدنی‌های کافئین دار، باید جلوگیری شود. فردی که دچار مسمویت الکی شده، باید از خوابیدن خود جلوگیری کند چرا که امکان بیهوشی وجود دارد.

تاثیر ضدعفونی کننده‌ها بر ریه

یکی از سوالات رایج مردم درمورد ضدعفونی کننده‌ها این است که چه تاثیری روی ریه‌ها دارند؟ متخصصین در پاسخ به این سوال گفته‌اند در صورتی که استفاده از ضدعفونی کننده‌ها مناسب و با غلظت استاندارد باشد، مشکلی پیش نخواهد آمد. آن چه که متخصصین توصیه کرده اند، این است که برای ضدعفونی کردن دست و سطوح از الکل استفاده شود. همچنین اگر از وایتکس استفاده می‌کنید، همراه ۱ واحد وایتکس باید ۹ واحد آب مخلوط کنید. نکته مهم و قابل توجه این است که در صورت استفاده بی‌رویه و نامناسب از ضدعفونی کننده ها، مشکلات ریوی و تنفسی ایجاد خواهد شد. با توجه به شیوع بیماری کرونا، افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، دستگاه تنفسی آن‌ها آسیب بیشتری می‌بیند و لازم است که در استفاده از ضدعفونی کننده ها، دقت بیشتری داشته باشند.

شرح مشخصات و ترکیبات شیمیایی

یک ضدعفونی کننده خوب باید مشخصات لازم را داشته باشد. از جمله مشخصات ضدعفونی کننده، این است که روی بسیاری از انواع میکروب‌ها تاثیر گذار بوده و آن‌ها را از بین می‌برد. همچنین در کنار کشنده بودن، برای انسان باید بی‌خطر باشد و باعث بروز مشکل یا بیماری نشود. هرچند که ضدعفونی کننده‌ها از نظر علمی برای انسان خطرناک هستند و گاهی بر اثر استفاده بی‌رویه، فرد دچار مسمومیت می‌شود. یکی از مشخصات ضدعفونی کننده خوب، این است که باید بتواند کار خود را در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام دهد.

ضدعفونی‌های خوب و ایده آل در کمتر از ۱ دقیقه میکروب‌ها رو از بین می‌برند. قابلیت رقت در آب از دیگر مشخصات یک ضدعفونی کننده خوب است. علاوه بر قابلیت رقت، پایدار بودن آن چه در غلظت و چه در رقیق بودن، نشانه خوب بودن ضدعفونی است. یکی از مشخصات مهم در ضدعفونی کننده‌ها این است که در هنگام تماس با فلزات یا سایر اجسام مانند پلاستیک، باعث خورندگی نشوند. همچنین فردی که از ضدعفونی کننده برای تمیز کردن دست‌های خود استفاده می‌کند، نباید دچار عارضه پوستی و حساسیت شود. دوستدار محیط زیست بودن و نداشتن خطر برای محیط زیست از دیگر مشخصات ضدعفونی کننده خوب است.

ترکیبات

استفاده از ترکیبات شیمیایی مختلف باعث ایجاد تفاوت در بین ضدعفونی کننده‌ها می‌شود. به همین دلیل است که ضدعفونی کننده‌ها به گروه‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. برای مثال ضدعفونی کننده‌های سطح پایین دارای ترکیبات خاصی هستند که می‌توانند تمامی باکتری‌ها را از بین ببرند. البته این گروه از ضدعفونی کننده‌ها قادر به کشتن باکتری باسیل سل نیستند. ویروس‌های پوشش دارد یا بدون پوشش و همچنین قارچ‌ها توسط این گروه از ضدعفونی کننده ها، از بین می‌روند. در کنار این گروه، ضدعفونی کننده‌های سطح متوسط را هم داریم که باکتری‌هایی که دیواره سلولی آن‌ها از جنس چربی باشد و همچنین بعضی ویروس‌های بدون پوشش را از بین می‌برند.

بعلاوه قارچ‌ها هم توسط این گروه از ضدعفونی کننده‌ها از بین می‌روند. لازم به ذکر است که اسپورهای باکتریایی، توسط این گروه از ضدعفونی کننده ها، از بین نمی‌روند. گروه دیگری از ضد عفونی کننده‌ها هستند که با نام ضدعفونی کننده‌های سطح بالا شناخته می‌شوند. این گروه از ضدعفونی کننده ها، درصورتی که با غلظت مناسب استفاده شوند، به خوبی می‌توانند طیف وسیعی از میکروب‌ها را از بین ببرند و محیط را برای مدت طولانی تمیز نگه دارند به طوری که از رشد میکروب‌ها جلوگیری شود.

انواع ترکیبات مواد ضدعفونی‌ کننده

الکل یکی از انواع موادی است که برای تولید ضدعفونی کننده استفاده می‌شود. در آب حل می‌شود و همچنین قابلیت بخار شدن را دارد. به طور کلی الکل در دو نوع اتانول و ایزوپروپیل وجود دارد. الکل ماده‌ای است که در گروه ضدعفونی کننده‌های سطح متوسط قرار دارد. نکته قابل توجه در مورد الکل این است که قادر به از بین بردن اسپورها نیست. اسپورها نوعی میکروب هستند که نسبت به شرایط بد مقاومت می‌کنند و سخت‌تر از بین می‌روند.

الکل به گونه‌ای عمل می‌کند که می‌تواند پروتئین‌ها را از بین ببرد. اتانول، نوعی الکل است که اگر بالای ۶۰ درصد استفاده شود، بیشترین تاثیر را در کشتن میکروب‌ها دارد. توصیه می‌شود که از اتانول ۷۰ درصد برای ضدعفونی کردن دست‌ها استفاده کنید چرا که تاثیر میکروب کشی بسیار بالاتر است. همچنین اگر درصد الکل خیلی بالا باشد، زود تبخیر شده و کارایی خود را از دست می‌دهد.

بخش دوم

کلر نیز ماده‌ای است که به عنوان ضدعفونی کننده‌ها استفاده می‌شود. از کلر به مقدار زیادی برای تولید ضدعفونی کننده‌ها استفاده می‌شود. کلر در گروه ضدعفونی کننده‌های متوسط قرار می‌گیرد. کلر نوعی ضدعفونی کننده ارزان قیمت است که عملکرد خوبی در از بین بردن میکروب‌ها دارد. زمان کشتن میکروب توسط کلر بسیار پایین است. از کلر ترکیبات مختلفی ایجاد می‌شود. برای مثال می‌توان به دی اکسید کلر اشاره کرد. این ترکیب این است که پایداری بیشتری داشته و بهتر می‌توانند میکروب‌ها را بکشند.

به جز کلر، فرمالدئید، نوعی ترکیب است که برای تولید ضدعفونی کننده‌ها استفاده می‌شود. این نوع ترکیب، در گروه ضدعفونی کننده‌های سطح بالا قرار می‌گیرد که بسیاری از میکروب‌ها را از بین می‌برد. میکروب‌های مقاوم از جمله اسپورها به راحتی توسط این ترکیب از بین می‌روند. این ترکیب بسیار خطرناک بوده و بلعیدن آن باعث مرگ فرد می‌شود.

بخش سوم

بنابراین باید نکات ایمنی مربوطه را رعایت کنید. همچنین تماس با این ترکیب و استشمام آن به مدت زیاد باعث ایجاد اختلالات تنفسی میشود. حتی احتمال ابتلا به آسم یا مشکلات پوستی از جمله خارش هم وجود دارد. یدوفورها، از جمله ترکیبات دیگری هستند که برای تولید ضدعفونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ترکیب شامل ید و محلول آن است. بتادین معروف‌ترین نوع ید است که استفاده زیادی دارد. عملکرد این ترکیب به این صورت است که درون دیواره سلولی نفوذ کرده و باعث از بین بردن ساختار پروتیئنی آن می‌گردد.

از بتادین برای ضدعفونی کردن پوست و همچنین سوختگی‌ها استفاده می‌شود. البته از بتادین در سوختگی‌های درجه ۲ و ۳ استفاده می‌شود. برای ضدعفونی کردن محل تزریق هم از بتادین استفاده می‌شود. یکی دیگر از کاربردهای بتادین در ضدعفونی کردن محل بخیه برای جلوگیری از ایجاد عفونت است.

ترکیبات آمونیوم از دیگر مشتقات مورد استفاده در ضدعفونی کننده هاست که طبق تحقیقات صورت گرفته توسط کارشناسان باعث آلودگی میگردد. عملکرد ترکیبات آمونیوم به این شکل است که باعث ایجاد اختلال در آنزیم‌های سلولی می‌شوند. آنزیم جزو حیاتی‌ترین ترکیبات شیمیایی در میکروب‌ها هستند.

معین کردن تاریخ انقضا

برای معین کردن تاریخ انقضای ضدعفونی کننده ها، تولید کنندگان، بررسی می‌کنند که چه زمانی ضدعفونی کننده از نظر عملکرد به زیر ۹۰ درصد می‌رسد؟ به عبارت دیگر مدت زمان لازم تا کاهش تاثیرگذاری ضدعفونی کننده را بررسی می‌کنند. سپس طبق آن تاریخ انقضا را مشخص می‌کنند. ضدعفونی کننده‌هایی که سفید کننده هم هستند، معمولا تا یکسال ماندگاری دارند. این مدت زمان با این فرض مشخص شده است که ضدعفونی کننده را در دمای ۲۱ درجه نگه داری کنید. چرا که دمای محیط بر تاریخ انقضای ضدعفونی کننده تاثیر می‌گذارد. ضدعفونی کننده‌های ضدباکتری هم معمولا یک سال تاریخ انقضا دارند.

مواد ضدعفونی کننده که برای ضدعفونی کردن و براق کردن کف استفاده می‌شود، باید طی شش ماه استفاده شوند. البته اگر درب آن‌ها باز نشود، تا ۲ سال هم ماندگاری دارند. به طور کلی می‌توان گفت که موادضدعفونی کننده نهایت تا ۲ سال می‌توانند ماندگاری خود را حفظ کنند. شاید از خودتان سوال کنید که چرا مواد ضدعفونی کننده باید تاریخ انقضا داشته باشند؟ به این دلیل که هرچقدر که زمان بیشتری بگذرد، تاثیرگذاری و قدرت پاک‌کنندگی آن‌ها از بین می‌رود.