نقش کلسیم در بدن

بشر روز به روز به دنبال پیدا کردن مواد مغذی است تا هر چه بیشتر سلامت خود و بدنش را تأمین کند. یکی از مهمترین مواد مغذی که در حفظ سلامتی بدن انسان بسیار مهم بوده، کلسیم است. شاید کمتر کسی باشد که از تأثیر شگفت‌انگیز این ماده بر روی استخوان‌ها و دندان‌ها بی‌اطلاع باشد. خواص و نقش کلسیم در بدن انسان ما را وا داشت که در این مطلب به صورت کامل به این موضوع بپردازیم.

نقش کلسیم در بدن انسان

کلسیم ماده معدنی است که می‌توان آن را به وفور در مواد غذایی پیدا کرد. نقش اصلی کلسیم در بدن انسان استحکام استخوان‌ها و انجام طیف وسیعی از عملکرد‌های مهم است. در واقع می‌توان عنوان کرد که کل کلسیم موجود در بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها ذخیره خواهند شد و نقش کلسیم نیز بهبود ساختار و سختی آن هاست. از سوی دیگر بدن برای حرکت دادن ماهیچه‌ها و همچنین برای انتقال پیام بین اعصاب و مغز نیز به کلسیم نیاز دارد.

به تمامی این موارد باید این نکته را هم اضافه کرد که کلسیم برای کمک به رگ‌های خونی در حرکت دادن خون در بدن و کمک به ترشح هورمون‌ها و آنزیم‌ها نیز استفاده می‌شود. همانطور که اشاره شد، کلسیم را می‌توان در بسیاری از مواد غذایی پیدا کرد و همینطور می‌توان آن را به صورت مکمل‌هایی که در بازار به فروش می‌رسند نیز یافت. همچنین بهتر است بدانید که در کنار کلسیم، شما نیاز به ویتأمین D نیز پیدا خواهید کرد، زیرا این ویتأمین به جذب هرچه بهتر کلسیم در بدن کمک خواهد کرد.

تنظیم کلسیم در بدن انسان چگونه انجام می‌شود؟

باید بدانید که بدن به صورت دقیق میزان کلسیم موجود در سلول‌ها و خون را کنترل می‌کند. بدن انسان برای حفظ سطح ثابت کلسیم در خون، کلسیم موجود در استخوان‌ها را به سمت خون منتقل می‌کند. به همین دلیل اگر افراد به صورت کامل کلسیم مورد نیاز بدن را تأمین نکنند، مقدار زیادی از کلسیم موجود در استخوان را از دست می‌دهند و به سادگی به بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان مبتلا خواهند شد.

برای اینکه سطح کلسیم مورد نیاز در استخوان و خون به صورت دقیق حفظ شود، هر فرد بالغ باید روزانه بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم وارد بدن خود کند. از آن رو که نقش کلسیم در بدن انسان بسیار پر رنگ است، شما باید میزان کلسیم موجود در بدنتان را کنترل کنید.

سطح کلسیم موجود در خون به کمک دو هورمون زیر تنظیم خواهد شد:

• هورمون پاراتیروئید
• کلسیتونین

• هورمون پاراتیروئید

هورمون پاراتیروئید توسط چهار عدد غده پاراتیروئید که در اطراف غده تیروئید در گردن وجود دارد، تولید می‌شوند. زمانی که سطح کلسیم در خون کاهش پیدا می‌کند، غدد پاراتیروئید، هورمون پاراتیروئید بیشتر و زمانی که سطح کلسیم در خون افزایش پیدا می‌کند، غدد پاراتیروئید، هورمون تیروئید کمتری تولید می‌کنند. هومون پاراتیروئید وظایف زیر را در بدن به عهده دارد:

• با تحریک کردن استخوان ها، کلسیم را در خون آزاد می‌کند.
• باعث می‌شود کلیه ها کلسیم کمتری را به وسیله مجرای ادراری دفع کنند.
• دستگاه گوارش را تحریک می کند تا کلسیم بیشتری جذب کند.
• باعث می شود کلیه ها ویتامین D جذب کنند، که خود این عمل موجب می‌گردد تا دستگاه گوارش کلسیم بیشتری را جذب کند.

• کلسیتونین

کلسیتونین توسط سلول‌های غده تیروئید تولید می‌شود. با کاهش سرعت تجزیه استخوان‌ها، این هورمون سطح کلسیم را در خون به مقدار کمی کاهش خواهد داد.
مقدار کم کلسیم در خون را هیپوکالمی و مقدار زیاد کلسیم در خون را هیپرکالمی مینامند.

بهترین منابع برای جذب کلسیم در بدن

همانطور که اشاره شد، نقش کلسیم در بدن انسان بسیار حائز اهمیت است. از این رو باید به کمک مواد غذایی یا مکمل‌ها این ماده مهم را وارد بدن کنید. باید بدانید که بسیاری از غذا‌ها حاوی کلسیم هستند. اما این لبنیات‌اند که منبع اصلی کلسیم معرفی شده‌اند. شیر، ماست؛ پنیر و دوغ سرشار از کلسیم بوده که بعد از مصرف آن بدن به راحتی می‌تواند آن را جذب کند. در کنار لبنیات مواد غذایی زیر نیز دارای کلسیم زیادی هستند:

• ماهی ساردین
• آب پرتقال غنی شده
• ماهی قزا آلا
• غلات غنی شده
• سبزی هایی مانند کلم، شلغم
• لوبیا و کنسرو لوبیا
• لوبیا سبز
• میگو
• کلم بروکلی
• پرتقال
• انجیر خشک
• کنجد
• آرد ذرت
• اسفناج

چرا بدن به کلسیم نیاز دارد؟

با توجه به تمامی مطالب گفته شده در پیش از این، شاید متوجه شده باشید که نقش کلسیم در بدن انسان چیست. ما در ادامه قرار است به مهمترین نقش‌هایی که کلسیم در بدن دارد اشاره کنیم و به شما گوشزد کنیم که چرا بدن انسان به کلسیم نیاز دارد:

• نقش کلسیم در سلامت دندان ها و استخوان ها

چیزی در حدود ۹۹% از کلسیم بدن در استخوان و دندان ذخیره خواهد شد. کلسیم ماده‌ای است که برای رشد، سلامتی و نگهداری دندان‌ها و استخوان‌ها ضروری است. زمانی که کودکان در سن رشد قرار دارند، کلسیم می‌تواند منجر به رشد استخوان‌های آنان شود. بعد از اینکه سن رشد هم متوقف شد، کلسیم همچنان می‌تواند به حفظ استخوان‌ها کمک کرده و به افزایش تراکم استخوان کمک کند. همچنین باید بدانید کلسیم می‌تواند به راحتی مانع از پوکی استخوان شود، بیماری که یکی از نشانه‌های پیری است.

• نقش کلسیم در انقباض عضله ها

هم چنین جا دارد اشاره کنیم که کلسیم به منقبض شدن عضله‌ها نیز کمک فراوانی می‌کند. زمانی که عصب‌های شما عضله‌ها را تحریک می‌کنند، بدن به صورت خودکار کلسیم آزاد می‌کند. کلسیم آزاد شده در بدن به پروتئین‌های موجود در عضله کمک می‌کند تا به خوبی کار انقباض را انجام دهند. پس می‌توان عنوان کرد که یکی از نقش‌های مهم کلسیم در بدن، منقبض کردن عضلات است. هنگامی که بدن کلسیم را به سمت عضلات پمپاژ می‌کند، عضله‌ها شل خواهند شد.

• نقش کلسیم در سیستم قلبی و عروقی

نقش کلسیم در بدن به همین چند نکته ساده خلاصه نمی‌شود. کلسیم می‌تواند نقش مهمی در لخته شدن خون را ایفا کند. روند لخته شدن خون بدن، روندی پیچیده محسوب می‌شود و مراحل گوناگونی دارد. یکی از این مراحل شامل فرایند‌های شیمیایی از جمله کلسیم می‌شود. همانطور که اشاره کردیم، نقش کلسیم در بدن به کمک کردن در انقباض عضله‌ها نیز ختم می‌شود. یکی از عضله‌های مهم در بدن، قلب انسان است. پس می‌توان گفت که نقش کلسیم در عملکرد عضلات، شامل عملکرد عضله قلب هم می‌شود.

کلسیم باعث شل شدن عضله‌های عروق خونی می‌گردد. مطالعات زیادی رابطه احتمالی بین مصرف زیاد کلسیم و فشار خون پایین را نشان می‌دهند. همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، ویتأمین D نیز برای سلامت استخوان‌ها ضروری است، زیرا این ویتأمین به جذب هرچه بیشتر کلسیم در بدن کمک می‌کند.

• نقش کلسیم در تنظیم آنزیم ها

در ادامه نقش کلسیم در بدن به این نکته خواهیم رسید که کلسیم در تنظیم آنزیم‌های موجود در بدن نیز کمک می‌کند. کلسیم برای بسیاری از آنزیم‌ها یک عامل مشترک به حساب می‌آید. درصورتی که کلسیم موجود در بدن انسان از یک سطحی پایین‌تر بیایید، برخی از آنزیم‌های کلیدی به درستی نمی‌توانند کار کنند و عملکرد مؤثرشان را از دست خواهند داد.

نقش های دیگر کلسیم در بدن

علاوه بر موارد فوق مطالعات حاکی از آن است که مصرف کافی کلسیم می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• کلسیم باعث کاهش خطراتی مانند فشار خون بالا به خصوص در زمان بارداری خواهد شد.
• کلسیم می تواند منجر به کاهش فشار خون در جوانان شود.
• افرادی که مادران آن ها در دوران بارداری کلسیم کافی مصرف کرده باشند، از خطرات ناشی از فشار خون پایین به دور خواهند بود.
• کلسیم در بدن می‌تواند منجر به بهبود مقادیر کلسترول شود.
• کلسیم قادر است خطر ابتلا به آدنوم روده بزرگ که یک نوع تومور غیر سرطانی است را کاهش دهد.

چه مواردی باعث کم شدن کلسیم در بدن خواهد شد؟

از آن جایی که نقش کلسیم در بدن بسیار مهم است، باید از عادات و مواد غذایی که باعث کاهش یافتن و یا از بین رفتن کلسیم در بدن انسان می‌شوند، دوری کرد. شرایط و یا عادت‌های زیر می‌تواند منجر به کاهش سطح کلسیم در بدن شده که به آن هیپوکالمی می‌گویند:

• اختلالات مختلف در خورد و خوراک مانند پرخوری و یا بی اشتهایی
• قرار گرفتن فرد در معرض موادی مانند جیوه
• مصرف کردن بیش از اندازه موادی مانند منیزیم
• استفاده طولانی مدت از برخی داروها مانند شیمی درمانی
• کمبود هورمون پاراتیروئید
• افرادی که پروتئین و یا سدیم زیادی مصرف می‌کنند. (سدیم باعث دفع کلسیم می‌شوند)
• برخی از بیماری ها مانند سرطان
• مصرف زیاد کافئین، نوشابه و الکل
• برخی از بیماری هایی مانند التهاب روده و بیماری های گوارشی
• برخی از جراحی ها مانند برداشتن از معده
• نارسایی کلیه‌ها
• پانکراتیت
• استفاده طولانی مدت از ملین‌ها
• کمبود ویتامین D
• کمبود فسفات

همچنین جا دارد در این قسمت به این موضوع اشاره کنیم که مقداری از کلسیم در بدن به وسیله عرق کردن و یا ادرار از بدن خارج می‌شود. پس غذا‌ها و یا فعالیت‌هایی که باعث شود این عملکرد‌ها تشویق شوند، می‌تواند منجر به کاهش کلسیم در بدن شود.

کمبود کلسیم در بدن منجر به بروز چه مشکلاتی خواهد شد؟

هیپوکالمی به بیماری گفته می‌شود که در آن، بدن فرد به کمبود کلسیم مبتلا شده است. کمبود طولانی مدت کلسیم در بدن می‌تواند منجر به بروز برخی از بیماری‌هایی مانند تغییرات در دندان‌ها، بروز آب مروارید، تغییر در عملکرد قلب و مغز و پوکی استخوان شود. در ابتدا ممکن است کمبود کلسیم علائم زیادی نداشته باشد، اما در صورتی که درمان نشود، می‌تواند مشکلات مختلفی را به بار بیاورد. از مهمترین این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکلات عضلانی: بروز مشکلات عضلانی مانند درد‌هایی در عضلات و گرفتگی، درد‌هایی در ران و بازو در هنگام راه رفتن، بی‌حسی و احساس سوزش در دست و پا‌ها

• خستگی مفرط: کمبود کلسیم در بدن می‌تواند باعث بروز خستگی‌های مفرط و کمبود انرژی در فرد شود. در دراز مدت نیز می‌تواند باعث بی‌خواب شدن فرد گردد. سرگیجه، سبکی سر، عدم تمرکز و فراموشی از تأثیرات کمبود کلسیم در بدن است.

• پوکی استخوان: یکی از مهمترین مشکلاتی که بعد از کمبود کلسیم در بدن بروز پیدا می‌کند، پوکی استخوان است. نازک شدن استخوان، آسیب‌پذیر بودن در برابر شکستگی‌ها، درد و… نیز از عوارض کمبود کلسیم است.

• بروز مشکلات دندان: مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان‌ها، شکننده شدن دندان، تحریک لثه‌ها، ضعیف شدن ریشه دندان‌ها

‌

• بروز افسردگی: تحقیقات نشان داده که کمبود کلسیم می‌تواند با بروز افسردگی رابطه داشته باشد.خشک شدن ناخن، ریزش مو، خشک شدن پوست و… را هم می‌توان به عنوان مشکلات ناشی از کمبود کلسیم دانست. از همین رو شما می‌توانید به نقش کلسیم در بدن به سادگی پی ببرید.

بدن به چه میزان کلسیم نیاز دارد؟

حال که با نقش کلسیم در بدن آشنا شدید، شاید بخواهید بدانید که چه میزان کلسیم در بدن هر شخص نیاز است. در اینجا ذکر این نکته دارای اهمیت است که میزان کلسیم مورد نیاز شما، به سن شما بستگی دارد. ما در جدول زیر مقادیر مورد نیاز کلسیم به میلی گرم را برای هر سن ذکر کرده‌ایم:

نتیجه گیری

کلسیم یکی از موادی است که نقش بسیار مهمی در سلامت بدن انسان دارد. این ماده مغذی در حدود ۹۹% در استخوان‌ها و دندان‌ها ذخیره خواهد شد. پس به سادگی می‌توان نقش کلسیم در سلامت استخوان و دندان‌ها را پیدا کرد. از سویی باید بدانید که می‌توانید کلسیم را در مواد غذایی بسیار زیادی پیدا کنید. لبنیات‌ها سرشار از کلسیم هستند. نقش کلسیم در بدن علاوه بر سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها، محافظت  از عضلات، تنظیم آنزیم ها و … نیز می‌باشد.