احتمالا این سوال در ذهن شما همیشه وجود دارد که تفاوت آمپول و سرنگ در چیست؟ یکی از اصول مقدماتی در نحوه و یادگیری انجام تزریقات، شناخت ویژگی‌های سرنگ و آمپول است. ایران به لحاظ مصرف دارو جزو ۲۰ کشور نخست در کل دنیاست. در حقیقت کشور ما بالاترین مصرف سرانه دارو در جهان را دارد.
در ایران، مصرف سرانه داروهای تزریقی به طور تقریبی در سال ۴ برابر میانگین جهانی است. این در حالیست که تزریق علاوه بر عوارض‌های جدی، به نوبه خود فرآیندی خطرآفرین است. برخی از عوارض تزریقات آمپول به بدن عبارتند از: آبسه، بیماری‌های ویروسی و میکروبی.
بسیاری از مردم براین باورند که درمان تزریقی به نسبت خوراکی زودتر جواب می‌دهد. به همین دلیل با کوچکترین مشکل از پزشک درخواست می‌کنند تا برایشان آمپول را تجویز کند. به طور کلی بسیاری از پزشکان و متخصصان در سطح دنیا با تزریق آمپول مخالفند زیرا آن را به عنوان روشی تهاجمی با خطر بسیار زیاد می‌دانند. در درمان‌ها سرپایی معمولا از روش‌های تزریق آمپول بهره نمی‌گیرند. معمولا روش‌های تزریقی مخصوص درمان‌های اورژانسی بوده که نمی‌توان از روش‌های خوراکی استفاده نمود. به اعتقاد اکثر کارشناسان، ناآگاهی جامعه و باورهای غلط رایج در بین مردم، دلیل افزایش تجویز و مصرف دارو و استفاده بیش از حد روش تزریقی برای مصرف دارو، نسبت به استانداردهای جهانی است.
به همین دلیل، یکی از روش‌های شایع در تجویز موارد دارویی و درمان بیماری، تزریق آمپول است. در واقع، جزو سریع‌ترین روش‌ها برای رساندن دارو به بدن است. مشخصات هر بافت، میزان جذب دارو را معین می‌کند. بنابراین، ضروریست که قبل از تزریق، پرستار یا فرد تزریق کننده، حجم داروی تجویزی، مشخصات و غلظت دارو و آناتومی محل تزریق را بشناسد. البته بسیاری از افراد هنوز تفاوت سرنگ و آمپول را نمی‌دانند. ما در این مقاله از وبسایت هلث طب قصد داریم شما را با تفاوت بین سرنگ و آمپول آشنا کنیم.
سرنگ چیست؟
کلمه سرنگ یک کلمه یونانیست که زبان انگلیسی Syrinx نوشته می‌شود. در ترجمه انگلیسی به سرنگ، لوله یا تیوب گفته می‌شود اما در زبان فارسی به همان نام سرنگ شناخته شده است.
سرنگ‌ها یکی از ملزومات و تجهیزات پزشکی‌ای هستند که در ایران و سایر کشورهای دیگر بسیار پرکاربردند. اوﻟﻴﻦ ﺳﺮﻧﮓ در ﻗﺮن اول ﻣﻴﻼدی در زﻣﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﺎﻣﻼ اﺑﺘﺪایی ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ که بعد از آن توسط دانشمندان ساختارش تکامل یافته و به شکل امروزی درآمده است. ﺳﺮﻧﮓ از یک ﻟﻮﻟﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ در داﺧﻞ آن یک ﭘﻴﺴﺘﻮن ﻗﺮار دارد و ﺑﺎ ﻋﻘﺐ ﻛﺸﻴﺪن اﻳﻦ ﭘﻴﺴﺘﻮن ﻣﺎﻳﻊ، ﮔﺎز ﻳﺎ ﻫﻮا وارد ﻟﻮﻟﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺟﻠﻮ راﻧﺪن آن از ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ ورودش ﺧﺎرج میﺷﻮد. اﻟﺒﺘﻪ ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺰرﻳﻖ ﻫﻮا ﺑﻪ داﺧﻞ رگ‌ها ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎک است و می‌تواند ﺑـﺎ اﻳﺠﺎد آﻣﺒﻮلی هوا ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ شود.
بدنه سرنگ با خطوط کوچکی مندرج شده که حجم مایع درون آن را برحسب سی‌سی شفاف یا میلیلیتر نشان می‌دهد. بدنه سرنگ معمولا بی‌رنگ و شفاف بوده و این امکان را به پرستار یا مسئول تزریقات می‌دهد تا به راحتی محتوای داخل آن را مشاهده کند. در گذشته اکثر سرنگ‌ها قابلیت استریل کردن مجدد را داشتند. به عنوان مثال پس از تزریق آمپول سرنگ را مجددا استریل و ضدعفونی می‌کردند و برای بیمار بعدی نیز از همان سرنگ بهره می‌بردند. اما امروزه با تولید سرنگ‌های یکبار مصرف و پلاستیکی دیگر قابلیت چندبار مصرف برداشته شد. در واقع سرنگ‌های یکبار مصرف از لحاظ اصول بهداشتی بهتر هستند.
اجزای سرنگ‌ها
یک سرنگ از اجزا و قسمت‌های مختلفی ساخته شده است. قسمت اصلی یک سرنگ، مخزن یا استوانه‌ایست که درون آن مایعات تزریقی قرار می‌گیرند. در داخل این بدنه استوانه‌ای شکل یک پیستون قرار گرفته که با فشار دست مایع و محتوایات درون استوانه را به سمت جلو هدایت می‌کند. در ﺳﺮ اﻳﻦ ﭘﻴﺴﺘﻮن یک قطعه از ﺟﻨﺲ لاستیک ﻗﺮار داده شده ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼ ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﻳﺮ است. این قطعه با ﺑﺪﻧﻪ استوانه‌ای ﺳﺮﻧﮓ در ﺗﻤﺎس ﺑﻮده از نشتی مایع به هنگام انجام تزریق جلوگیری می‌کند.
قسمت خروجی سرنگ که مایع تزریقی از طریق آن به بافت بدن وارد می‌شود هاب (hub) نام دارد. برروی هاب سرسوزن متصل می‌شود و سرسوزن هنگام تزریق دارو یا آمپول وارد بافت بدن انسان می‌شود. این قسمت خروجی یا هاب به دو صورت است:
- ساده (Luer-Slip): در این مدل، خروجی با یک فشار ساده به داخل سرسوزن رفته و پس از اتمام تزریقات با یک کشیدن ساده، سرسوزن از آن جدا می‌شود.
- پیچیده (Luer Lock): در این مدل سر سرنگ به صورت پیچی بوده و سرسوزن باید به درون سر سرنگ بچرخد تا به طول کامل محکم شود. در واقع جهت نصب و بازکردن سرسوزن نیاز به فشار یا کشش نیست، تنها کافیست آن را به یک جهت خاص بچرخانید. در این حالت به هیچ عنوان احتمال جدا شدن سرسوزن حین تزریق وجود ندارد.
انواع سرنگ‌ها از نظر حجم
واحد حجم سرنگ‌های سی سی است. سرنگ‌های موجود در بازار دارای حجم‌های متفاوتی نظیر ۰.۵، ۱، ۲، ۲.۵، ۵، ۲۰، ۳۰ و ۵۰ هستند. البته نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که ظرفیت‌های بالای ۵ سی سی معمولا متداول نیستند. هر سرنگ با توجه به ظرفیتش، کاربرد مختلفی دارد. به عبارتی هر حجم برای انجام تزریق خاصی بهتر و مناسب است. سرنگ‌هایی با حجم ۲ تا ۳ میلیلیتر معمولا برای تزریق‌های زیرپوستی و عضلانی مناسب هستند و سرنگ‌های بزرگ‌تر باعث آزار و ناراحتی فرد می‌شوند.
کوچکترین واحد در بین سرنگ‌ها، به سرنگ انسولین تعلق دارد. سرنگ انسولین به طور کلی دارای یک سی سی ظرفیت است و روی آن ۰.۱ سی سی مدرج شده است. فراموش نکنید سرنگ‌های بزرگ‌تر تا حجم ۱۰۰ سی سی نیز در بازار موجود هستند اما این نوع سرنگ‌ها کاربردهای مختلفی نظیر تغذیه کردن از راه لوله معده یا شستشوی مثانه از طریق سوند فولی و خروج مایعات از بدن را دارند. در سرنگ ۱۰۰ سی‌سی، قطر سرنگ بسیار زیاد بوده و انجام فرآیندهای بالا را آسان و قابل انجام می‌کند.
انواع سرنگ‌ها براساس نوع سری
سرنگ‌ها براساس نوع سرشان به چهار دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شود:
- سرپیچ‌دار
- اسلیپ با شیب ۶ درصد
- خارج از مرکز
- کاتتری
تزریق چیست؟
به روشی از ورود داروی مایع استریل شده به درون بافت‌های بدن گفته می‌شود که معمولا توسط سرنگ یا سرسوزن تیز انجام می‌گیرد. اکثر افرادی که به خدمات درمانی دسترسی دارند، به نوعی تزریق را تجربه می کنند؛ مانند تزریقات دوران کودکی یا درمان برخی بیماری‌ها. تزریقات معمولا برای داروهایی استفاده می‌شود که به تاثیر سریع در بدن نیاز دارند یا نباید توسط دستگاه گوارش هضم شوند.
آمپول چیست؟
آمپول به کپسول شیشه‌ای یا پلاستیکی بی‌منفذ و حاوی یک یا چند دارو یا واکسن به صورت محلول گفته می‌شود. آمپول‌ها معمولا به دو طریق وریدی یا عضلانی به بیمار تزریق خواهند شد. البته ناگفته نماند برخی از روش‌های غیرمرسوم مانند تزریق زیرجلدی و داخل مفصلی نیز وجود دارد.
بسیاری از افراد به اشتباه آمپول را همان سرنگ می‌دانند. به عنوان مثال برای خرید سرنگ نام آمپول را در موتور جستجوگر گوگل جستجو می‌کنند. این درحالیست که مکانیسم این دو کاملا باهم فرق می‌کند. در حقیقت سرنگ ابزاریست برای تزریق آمپول. سرنگ‌ها به عبارتی تجهیزات پزشکی هستند که در بخش تزریقات بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها کاربرد دارد.
تفاوت آمپول و سرنگ
به طورکلی در این بخش از مقاله با سرنگ و انواع آن و همچنین تزریقات و آمپول به خوبی آشنا شدید. بسیاری از افراد همیشه سرنگ و آمپول را دو مقوله یکسان می‌دانند. اما این دو کاملا باهم متفاوتند. در حقیقت همانطور که در چند سطر بالا مطالعه کردید، سرنگ‌ها ابزار و تجهیزاتی هستند که برای انجام عمل تزریقات و آمپول زدن استفاده می‌شوند. برای خرید سرنگ می‌توانید از فروشگاه هلث طب اقدام کنید. همچنین جهت آشنایی بیشتر با انواع و برندهای سرنگ می‌توانید از قسمت راهنمای کاربردی اطلاعات دقیق‌تری کسب نمایید.