در دنیای امروز، انسان‌ها با انواع مختلفی از بیماری‌ها روبه رو می‌شوند. هنگامی که صحبت از بیماری ADHD به میان می‌آید، اکثر افراد احساس می‌کنند که بیش فعالی تنها در کودکان رخ می‌دهد. اما با توجه به تحقیقات انجام شده، بیش فعالی در بزرگسالان دیده شده است اما ریشه اصلی بیش فعالی در کودکان شکل می‌گیرد. اختلال ADHD بزرگسالان مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد اما با رشد علم در دنیا بیماری ADHD قابل درمان است. در ادامه به عوامل ایجاد بیماری و انواع روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.
بیماری ADHD چیست؟
اختلال نقص توجه و بیش فعالی ADHD از بیماری‌های است که در کودکان به وجود می‌آید. کودکان زمانی که دچار بیماری ADHD می‌شوند، بیش از حد فعال هستند و از تمرکز زیادی برخوردار نیستند. معمولا بیماری ADHD باعث می‌شود که افراد بدون فکر و اندیشه دست به انجام فعالیت بزنند.
بعضی از افراد، تعدادی از این علائم را در خود مشاهده می‌کنند اما هرگز دچار نقص توجه و بیش فعالی نیستند. زمانی می‌توان گفت که فرد دچار بیماری ADHD است که در برقراری ارتباط، شغل و تحصیل با مشکل روبه رو است.
بازه سنی بیماری
ADHD اصلی‌ترین اختلال رفتاری در بازه سنی کودکی و بلوغ است. طبق آمار بهداشت جهانی، حدود ۳ تا ۵ درصد کودکان پیش از رسیدن به سن هفت سالگی دچار این بیماری می‌شوند. بیش‌ترین میزان شیوع بیماری ADHD در دوران ابتدایی برای کودکان و در زمان بلوغ برای بزرگسالان رخ می‌دهد. در صورتی که به موقع از وجود بیماری ADHD مطلع شوید، می‌توانید آن را به راحتی درمان کنید.
علت بوجود آمدن بیماری
هنوز علت اصلی بروز بیماری ADHD به صورت دقیق مشخص نشده است. عوامل بسیاری در ایجاد بیماری ADHD تاثیر دارد. برخی از متخصصین معتقدند که علت اصلی این بیماری، ژنتیک است.
اثرات بیماری
بیماری بیش فعالی عوارض مختلفی دارد که به شرح زیر است:
- ضعف در تحصیل و یادگیری
- عدم پذیرش با قانون‌های اطراف
- اختلال در فعالیت‌های روزمره زندگی
- عدم سلامت فیزیکی
- ترغیب برای مصرف مواد مخدر و الکل
- روابط متشنج
- عدم سلامت ذهنی
- اختلالات خلقی
اکثر بزرگسالان در هنگام ابتلا به بیماری ADHD دچار افسردگی، اختلال دو قطبی یا بسیاری از اختلالات خلقی می‌شوند. بیماری ADHD می‌تواند فرد را با مشکل زیادی در این زمینه روبه رو کند.
- اختلالات اضطراب
معمولا افرادی که به دلیل ADHD دچار اختلال اضطراب می‌شود، سن زیادی دارند. اختلال اضطراب در این افراد می‌تواند باعث نگرانی و از دست دادن کنترل اعصاب شود.
- اختلالات شخصیتی
کسانی که دچار بیماری ADHD هستند، احتمال ابتلا به اختلال شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی در آن‌ها بالا است.
- ناتوانی در یادگیری
افرادی که با بیماری ADHD روبه رو هستند، معمولا در تحصیل و مدرسه موفقیت‌های زیادی کسب نمی‌کنند.
به طور کل می‌توان گفت که بیماری ADHD در بیماران باعث انواع مختلفی از اختلالات روانی می‌شود.
درمان بیماری
خبر خوش!
در دنیا هنوز بیماری‌های مختلفی مانند سرطان خون وجود دارد که تاکنون روشی برای درمان آن یافت نشده است اما خوشبختانه امکان درمان افراد مبتلا به بیماری ADHD وجود دارد و افراد در هنگام تشخیص بیماری می‌توانند با مراجعه به متخصصین این حوزه، درمان خود را آغاز کنند.
انواع روش‌های درمان بیماری ADHD
برای درمان این بیماری باید از روش و متدهای مختلفی استفاده کرد تا درمان به صورت کامل انجام شود. روش‌های درمان بیماری ADHD به شرح زیر است:
- دارو درمانی
- روان درمانی
- خانواده درمانی
- درمان خانگی
- رفتار درمانی
داروها
متخخصین این حوزه، پنج نوع دارو برای درمان ADHD پیشنهاد می‌کنند که مصرف آن می‌تواند علاوه بر کاهش اختلال روانی، باعث بهبود بیماری در افراد شود.
- متیل فنیدات (methylphenidate)
- دگزامفتامین (dexamfetamine)
- لیزدگزامفتامین (lisdexamfetamine)
- اتموکستین (atomoxetine)
- گوانفاسین (guanfacine)
برخی از این داروها برای درمان بیماری ADHD استفاده نمی‌شود، بلکه برای افزایش تمرکز و کاهش تنش تجویز می‌شود که کودک یا بزرگسال بتواند عملکرد بهتری در یادگیری داشته باشد.
داروهای محرک
برای کنترل و از بین بردن این بیماری، باید از داروهای محرک کمک گرفت. این داروها می‌توانند میزان مواد شیمیایی در مغز را متعادل سازد.
انواع مختلف داروهای محرک
انواع مختلف داروهای محرک برای درمان بیش فعالی عبارتند از:
- متیل فنیدات کنسرتا
- ریتالین
- دگزامفتامین (Dexedrine)
- دگزامفتامین-آمفتامین (Adderall XR)
- lisdexamfetamine
این داروها می‌توانند به درمان اختلال ADHD بپردازند. معمولا بازه مصرف این داروها متفاوت است و به دو شکل کوتاه اثر و طولانی اثر وجود دارد.
داروهای دیگری نیز برای درمان بیماری ADHD تجویز می‌شود. این داروها معمولا شامل داور اتوموکستین (Strattera) یا داروهای ضد افسردگی مثل بوپروپیون (ولبوترین) است. این داروها به نسبت محرک‌ها کندتر روی بیماری اثر می‌کند و نیاز به زمان دارد. این داروها به دلیل اثربخشی پایین برای بیماری‌هایی با دوز پایین پیشنهاد می‌شود.
نکته
مصرف هرکدام از این داروها در افراد، متفاوت است و باید شیوه مصرف باتوجه به نظر پزشکان انجام شود. برخی از این داروها لازم است که هر روز مصرف شود. در صورتی که بیماری دیگری دارید، حتما به متخصص اطلاع دهید؛ زیرا ممکن است پزشک در تجویز برخی از داروها تجدید نظر کند.
اگر زمان تشخیص ابتلای بیمار به ADHD در بزرگسالی صورت بگیرد، پزشک عمومی و متخصص باید با بیمار در ارتباط با این که کدام دارو یا شیوه‌های درمانی برای بیمار مناسب است، مشورت کنند.
اگر یکی از این داروها به بیمار تجویز شود، در ابتدا بیمار باید میزان اندکی دوز را مصرف می‌کند. سپس متخصص با بررسی میزان اثرات دارو بر بیماری و عوارض جانبی آن، اطمینان لازم برای مصرف دارو را پیدا کند. در بعضی مواقع به دلیل عوارض زیاد، متخصص دارو را برای بیمار قطع می‌کند. پس بهتر است برای بهبود درمان، هر چند هفته با متخصص ارتباط برقرار کنید.
روان درمانی:
برای درمان بیماری ADHD بزرگسالان نیاز به حضور روان درمان برای بیمار است که در پروسه درمان بیماری همراه باشد. روان درمان می‌تواند در موارد زیر به بیمار کمک کند:
- افزایش زمان مدیریت و مهارت‌های سازماندهی
- افزایش اعتماد به نفس
- آموزش شیوه کاهش رفتارهای هیجانی
- حذف عوامل استرس ساز در زندگی
- افزایش مهارت مقابله و حل مشکلات
- بهبود عزت نفس
- افزایش امید به زندگی
- آموزش برقراری بهتر ارتباطات اجتماعی
درمان رفتاری شناختی:
در این شیوه درمان، تلاش می‌شود که بیمار بتواند رفتار خود را به شکل صحیح مدیریت کند و افکار منفی را از خود دور کند. در واقع، این روش مبتنی بر گفتگو با فرد است که در نهایت به تغییر نحوه تفکر می‌انجامد. این نوع درمان، شیوه برخورد بیمار با چالش‌های زندگی را در منزل یا محیط کار فراهم می‌کند. علاوه بر این موارد، روش‌های مقابله با افسردگی را به بیمار آموزش می‌دهند. CBT را می‌توان یا به شکل انفرادی تحت نظر یک درمانگر یا به شکل گروهی انجام داد که تاثیر بسزایی بر درمان اختلال روانی دارد.
خانواده درمانی:
این نوع درمان، مشاوره به افراد خانواده و شیوه صحیح برخورد با بیمار ADHD است تا بیمار در شرایط مناسبی قرار بگیرد.
درمان‌های خانگی:
از آنجایی که بیماری ADHD یک اختلال پیچیده است و برای افراد متفاوت است، ارائه توصیه برای تمامی افراد دشوار است. اما برخی از توصیه‌ها زیر ممکن است مفید باشد:
- در ابتدای روز، لیستی از کارهایی که باید انجام دهید را تهیه کنید.
- از انجام فعالیت‌های زیاد دوری کنید.
- فعالیت‌های ضروری را در روز تقسیم‌بندی کنید.
- فعالیت‌های خود را روی فریزر یا ماشین بچسبانید.
- یک تقویم برای ملاقات با دوستان و همکاران تهیه کنید تا در آن زمان‌ها را ثبت کنید.
- اطلاعاتی را که لازم دارید در پوشه‌ها یا سیستم به صورت منظم طبقه‌بندی کنید.
- وسایل خود را همیشه در یک مکان مشخص قرار دهید.
رفتار درمانی (Behavior therapy):
به طور کل رفتار درمانی معمولا شامل مدیریت رفتار است. در این روش بیمار را با استفاده از محرک‌های مختلف تشویق می‌کنند که برای کنترل بیماری ADHD خود تلاش نماید. در رفتار درمانی حمایت از بیماران مبتلا به ADHD مورد توجه است.
کودکان ADHD:
اگر فرزند شما مبتلا به ADHD است، با استفاده از رفتار درمانی می‌توانید انواع رفتارهایی را که می‌خواهید در فرزندتان نهادینه کنید. این روش به کمک خانواده‌ها آمده است تا بتوانند در درمان این بیماری، همراه آن‌ها باشند. درمان بیماری ADHD در کودکان به دلیل ویژگی‌های خاص آن ها، دشوار است. در ادامه شما را با انواع روش‌های درمانی، ویژه کودکان آشنا خواهیم کرد.
روش‌های درمان کودکان ADHD:
- تغییر رفتار کودک
- روان درمانی
- آموزش به والدین
- آموزش مهارت‌های اجتماعی
- رژیم غذایی
- مصرف مکمل ها
تغییر رفتار کودک:
آموزش ویژه به کودکان کمک می‌کند تا بتوانند به آسانی در مدرسه درس بخواند. داشتن یک رویه‌ی ثابت می‌تواند به بسیاری از کودکان مبتلا به بیماری ADHD کمک کند. اصلاح رفتار، شیوه‌هایی را برای جایگزینی رفتارهای بد با رفتار خوب آموزش می‌دهدتا پروسه درمان به بهترین شکل به نتیجه مطلوب برسد.
روان درمانی:
مشاوره می‌تواند به کودک مبتلا به ADHD کمک کند تا روش‌های بهتری برای کنترل عواطف و احساسات فرا بگیرد. روان درمانی اعتماد به نفس کودک را افزایش می‌دهد.
آموزش به والدین:
اگر فرزند شما مبتلا به ADHD است، باید والدین برنامه‌های آموزشی مخصوصی را فرابگیرند، تا بتوانند با بازی میزان توجه و تمرکز کودکشان را بالا ببرند.
این برنامه آموزشی معمولا در گروه‌های ۱۰ تا ۱۲ نفره برگزار می‌شود. هر کدام از این برنامه‌ها شامل ۱۰ تا ۱۶ جلسه است که جمعا حدود ۳۲ ساعت برنامه آموزشی خواهد بود. بسیاری از افراد احساس می‌کنند که کسانی که در این دوره‌ها شرکت می‌کنند، اصولا والدین خوبی نیستند اما در واقع هدف از این دوره‌ها این است که به والدین در ارتباط با شیوه مدیریت رفتار، آموزش داده شود. این آموزش‌ها باعث درک بهتر و بیشتر والدین نسبت به فرزندانشان می‌شود.
آموزش مهارت‌های اجتماعی:
آموزش مهارت‌های اجتماعی شامل مشارکت و حضور فرزند شما در موقعیت‌هایی مختلف، رعایت نوبت و همکاری است. هدف از چنین آموزش هایی، این است که کودک یادبگیرد در موقعیت‌های اجتماعی مختلف به چه شکل باید رفتار کند.
رژیم غذایی:
کودکان مبتلا به ADHD باید یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشند. بعضی از موادغذایی احتمال دارد که باعث وخیم‌تر شدن علائم ADHD شود.
پس بهتر است آنچه را که در طول روز کودکتان مصرف می‌کند را یادداشت کنید و به متخصص نشان دهید تا در صورت مشکل، برنامه رژیم غذایی صحیحی را برای کودکتان تهیه کند.
مکمل:
طبق تحقیقات انجام شده، مکمل‌های اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ برای کودکان مبتلا به ADHD مفید می‌باشد. اما در صورتی که کودک شما مکمل‌های مختلف مصرف می‌کند، آن را به پزشک متخصص اطلاع دهید؛ زیرا برخی از این مکمل‌ها می‌تواند با داروهای تجویز شده تداخل داشته باشد. در این صورت عوارض جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. در مدت و میزان مصرف مکمل‌ها باید دقت کرد و نباید بیش از حد از مکمل‌ها استفاده کرد.
سایر روش‌های درمانی:
شیوه‌های دیگری برای درمان ADHD وجود دارد که برای برخی از مبتلایان به این بیماری مفید است. با این حال باید در تمامی مراحل درمان، هرگونه استفاده از دارو یا تغییر رژیم غذایی و انجام فعالیت‌های مختلف را با پزشک در میان گذاشت.
تشخیص ADHD:
برای تشخیص این بیماری تست و ابزار ویژه‌ای وجود ندارد و تشخیص متخصصان، بر اساس پاسخ والدین کودک یا خود فرد به سوالات تشخیصی است. جمع آوری اطلاعات از دوستان و اطرافیان دور و نزدیک فرد مبتلا، می‌تواند برای تشخیصی دقیق‌تر کمک کننده باشد. این افراد می‌توانند معلمان یا مربیان مدرسه و دوستان باشد.
نکته اصلی این است که برای تشخیص مبتلا بودن به ADHD، فرد باید از علائم بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانش‌گری که در بالا ذکر شد، برخوردار باشد و حداقل به مدت شش ماه این علائم در افراد ظاهر شود. البته این علائم باید کودک یا بزرگسال را دچار مشکل در کارکردهای روزانه کرده باشد. تشخیص این بیماری را فقط به پزشکان، در این زمینه محول کنید؛ زیرا تعدادی از افراد غیر متخصص به راحتی، شلوغی و شیطنت کودکان را به معنای وجود اختلال ADHD در آن‌ها می‌دانند.
حرف آخر
از همین الان، اگر احساس می‌کنید که برخی از نشانه‌های این بیماری در کودک یا اطرافیانتان دیده می‌شود، بهتر است با مراجعه به متخصصین این حوزه خیال خود را آسوده کنید. این نکته را مدنظر داشته باشید که در صورتی که بیمار درمان نشود، می‌تواند عوارض جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد. پس بهتر است لحظه‌ای در مراجعه به متخصصین کوتاهی نکنید.